زبان و زبان‌شناسی
کشش جبرانی: تغییر در کیفیت واکه؟
نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
چکیده
چنانچه به پیشینۀ مطالعاتی که بر روی برخی از گونه‌های زبان‌های ایرانی صورت گرفته نگاهی بیاندازیم، اینگونه به نظر می‌رسد که کشش جبرانی در برخی از گونه‌ها تأثیری دوگانه دارد. کشش جبرانی به فرایندی اشاره دارد که طی آن به جبران یک واحد وزنی حذف‌شده، واحدی دیگر کشیده می‌شود و به این صورت ساختار مورایی هجا حفظ می‌شود. در پژوهش‌های پیشین اینگونه مطرح شده که کشش جبرانی بسته به واکۀ هدف کوتاه، گاهی با افزایش کمیّت و گاهی با جایگزین‌کردن آن با واکۀ کشیدۀ [ɑ] وزن هجا را حفظ می‌کند. در پژوهش حاضر علّت تغییر کیفی واکه‌ها در این بافت بررسی شد. بررسی‌ها نشانگر آن بود که آن دسته از همخوان‌های پایانه که سبب تغییر در واکه می‌شوند در طبقۀ طبیعی همخوان‌های [حلقی] جای می‌گیرند و مشخصۀ مشترک آنها [ریشۀ زبان پس‌رفته] است. این همخوان‌ها طی فرایند همگونی حلقی‌شدگی مشخصۀ [ریشۀ زبان پس‌رفته] خود را به واکۀ مجاور گسترش می‌دهند و سبب تولید آن در جایگاهی افتاده‌تر و پسین‌تر شبیه به جایگاه [ɑ] می‌شوند. ازآنجاکه بافت رخداد این دو فرایند مذکور مشابه است، بررسی تعامل آنها نشان می‌دهد که در ابتدا، با عملکرد فرایند همگونی حلقی‌شدگی هستۀ هجا به واکه‌ای دومورایی بدل می‌شود. از آنجا که همخوان‌های [حلقی] تمایل به حذف شدن از پایانه دارند، به‌دنبال حذف آنها مورایی سرگردان ایجاد می‌شود. باوجوداین، دیگر زمینه برای عملکرد فرایند کشش جبرانی برچیده شده است، چرا که واکۀ کوتاه پیش از همخوان حذف‌شده به واکه‌ای دومورایی بدل شده که دیگر توان دریافت مورای سرگردان را ندارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Compensatory Lengthening: A Change in Quality?
نویسنده [English]
- Anis Masoumi
PhD in Linguistics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Considering previous studies on some varieties of Iranian languages, it has implicitly concluded that Compensatory Lengthening (CL) has a double effect in some language varieties. CL refers to the process through which, in response to the omission of one moraic segment, a segment is lengthened to conserve the moraic structure of the syllable. Previous studies have proposed that, based on the type of the target vowel, CL may compensate for the lost mora by either vowel lengthening or by its replacement by the long vowel [ɑ]. In the present study, the cause of this qualitative change in this context has been investigated. Analyzing the trigger consonants, it was indicated that all of them can be classified within the [pharyngeal] natural class according to their shared [RTR] feature. Thorough the pharyngealization harmony process, these consonants spread their distinctive [RTR] feature to their adjacent vowel, which leads to a more back and lower place of articulation which is similar to that of [ɑ]. Due to the similar contexts for the application of the mentioned rules, investigating their interaction indicated that, firstly, through the pharyngealization harmony, the syllable nucleus will be changed into a bimoraic vowel. As [pharyngealized] consonants are subject to deletion in the coda, their deletion leads to a stray mora. However, the context for the lengthening of the vowel has been removed. More clearly, prior to the coda deletion, the short vowel has been changed into a bimoraic one, to which the stray mora cannot be linked.
کلیدواژه‌ها [English]
- compensatory lengthening (CL)
- retracted tongue root
- pharyngeal consonants
- pharyngealization harmony
- mora
)