نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• لیلا عسگری ¹
• محمدتقی راشد محصل ²

¹ عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

² پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

پژوهش دربارة گیاهان و رستنی‌ها در رشته‌های گوناگون گیاه‌شناسی، دارو‌سازی، پزشکی، جغرافیا، باستان‌شناسی و به‌ویژه زبان‌شناسی و تدوین فرهنگ‌های فارسی جایگاهی مهم دارد. دراین پژوهش با هدف مطالعه با سویه‌های زبان‌شناختی، تلاش شده است تا دشواری‌های شناسایی ماهیت نام‌های گیاهان در متون فارسی میانه، با توجه‌به ویژگی خاص آن به‌عنوان متون دینی و نه گیاه‌شناسی یا داروشناسی بررسی شود. بدین‌منظور با توجه به ادامه و استمرار کاربرد این گیاه‌نام‌ها در متون کلاسیک فارسی و نیز بررسی مختصر این نام‌ها در منابع و متون گیاه‌شناسیِ عربی، برخی از دشواری‌هایی شناخت ماهیت و هویت این گیاه‌نام‌ها شرح داده شود و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا می‌توان این گل‌ها و گیاهان را از طریق استناد به کاربرد آنها در متونِ روزگاران بعد، اعم از فارسی یا عربی، به‌دقت شناسایی کرد. این پژوهش مبتنی‌بر داده‌های کتاب بندهش (ایرانی، هندی) و ادامة آنها در آثار فارسی کلاسیک از نوع نوشته‌های بیرونی، کتاب‌های مرتبط با گیاه‌شناسی و نیز کتاب‌های مشابه عربی انجام شده است. نتایج نشان داد، مهم‌ترین دشواری‌های مطالعات گیاه‌نام‌ها عبارتند از غیرتخصصی بودن متون فارسی میانه؛ خط متون و امکان خوانش‌های گوناگون یک واژه؛ غیرقابل شناسایی بودن برخی از گیاه‌نام‌ها که به متون کلاسیک نرسیده‌اند و نیز دگرگو‌نی‌های معنایی و آوایی گیاه‌نام‌ها در انتقال از دورة میانه به دورة نو. از این‌رو، حتی دربارة‌ گیاه‌نام‌های قابل شناسایی؛ مطالعات متن‌پژوهی برپایۀ سیر تاریخی برای مستند‌سازی آنها ضروری است. پس از بررسی این دشواری‌ها و با استناد بدان‌ها، گل‌نام آذریون به‌عنوان نمونه ضمیمه شده است.

کلیدواژه‌ها

• گیاه‌نام
• گل‌نام
• گیاه
• ‌داروشناسی
• فارسی‌میانه
• آذریون

عنوان مقاله [English]

The difficulty of researching plant names in Middle Persian texts

نویسندگان [English]

• Leyla Asgari ¹
• Mohammadtaghi Rashed Mohassel ²

¹ Member of the Faculty of Persian Academy of Language and Literature.

² Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

Research on plants and herbs has an important place in various fields of botany, pharmacology, medicine, geography, archeology and especially linguistics and compilation of Persian cultures. In this research, with the aim of studying linguistic strains, an attempt has been made to investigate the difficulties of identifying the nature of plant names in Middle Persian texts, considering its special feature as religious texts and not botanical or pharmacology. For this purpose, considering the continuation and continuity of the use of these plant names in Persian classical texts and also a brief review of these names in Arabic botanical sources and texts, some difficulties in knowing the nature and identity of these plant names will be explained and the question answered whether it is possible to identify carefully these flowers and plants by referring to their use in later texts, whether Persian or Arabic. This research is based on the data of Bundahšn's book (Iranian, Indian) and their continuation in classic Persian works of external writings, books related to botany and similar Arabic books. The results showed that the most important difficulties in the study of botanical names include the non-specialization of Middle Persian texts; text fonts and the possibility of different readings of a word; unrecognizability of some plant names that have not reached the classical texts, as well as the semantic and phonetic changes of plant names in the transition from the middle period to the new period. Therefore, even about plant names that can be recognized; to document the botanical names, it is necessary to conduct textual research studies based on the historical course. The Azariyun flower was attached as a sample after studying these issues.

کلیدواژه‌ها [English]

• plant names
• pharmacology
• Middle Persian language
• Azariyun