نام ابزارها و کاربرد و طبقه‌بندی آنها در دشنام‌های فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته رشته فرهنگ و زبان های باستانی

2 استادیار پژوهشی گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

دشنام و دشنام‌گویی بخش جدایی‌ناپذیر فرهنگ و زبان آدمی بوده و هست. بخشی از واژگان هر زبانی دشنام‌ها یا ناسزاهایی است که سخنوران آن زبان‌ها در شرایط و بافت‌های خاص برزبان می‌آورند. این دشنام‌ها یا ناسزاها را باید گونه‌ای از خشونت زبانی به‌شمار آورد که به‌کاربرندگان آن ازطریق این دشنام‌ها به دیگران تعدی می‌کنند و سلطه و تفوق خود را نشان می‌دهند. ازآنجاکه این دشنام‌ها غالباً مفاهیم موهن و ناپسند دارند، در نوشته‌های رسمی و علمی کمتر به آنها پرداخته می‌شود یا به‌نوعی نادیده گرفته می‌شوند. همانند خود زبان، این دشنام‌ها نیز وجوه متفاوتی دارند و از جنبه‌های متفاوت زبانی، اجتماعی، فرهنگی و... قابل بررسی‌اند. یکی از جنبه‌های زبانیِ این دشنام‌ها شیوۀ ساخت آنها و بررسی واژه‌های پایه‌ای است که در ساخت دشنام‌ها به‌کار می‌روند اما خود به‌تنهایی دشنام یا ناسزا به‌شمار نمی‌آیند. از این منظر، دشنام‌ها را می‌توان به دسته‌ها و طبقات متفاوتی تقسیم کرد. در این نوشته به بررسی دشنام‌هایی پرداخته‌ایم که با واژه‌های پایه‌ای که به طبقۀ ابزارها تعلق دارند ساخته شده‌اند. بدین‌منظور، ابزارها را باتوجه‌به نوع کاربرد و شکلشان به دسته‌های گوناگون طبقه‌بندی کرده‌ایم و دشنام‌‏های ساخته‌شده با آنها را ذیل آنها آورده‌ایم و ارتباط معنایی میان نام آن ابزارها و دشنام‌هایی را که با آنها ساخته شده‌است، بررسی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tools Names and their application and classification in Persian insults

نویسندگان [English]

  • hooman farzami 1
  • Majid Tame 2
2 Assistant Professor in Academy of Persian Language and Literature
چکیده [English]

Insults and insulting cannot be separated from human culture and language. Part of the vocabulary of any language are insults that the speakers of those languages use those in specific conditions and contexts. These insults considered as a form of verbal violence through which its users violate others and show their dominance. Considering that these insults often have offensive meanings and they receive less attention or ignored in official and scientific research. Like the language, these insults have different aspects and could be studied from linguistic, social, cultural and etc. dimension. One of the linguistic aspects of these insults is the way they are constructed and the study of the basic words used in the construction of insults, but that basic words are not considered insults on their own. From this aspect, insults could be divided into different categories and classes. In this article, we will look at insults with basic words that belong to the tools category. For this purpose, we have classified the tools into different categories according to their type of use and shape, and we have studied the semantic relationship between those (basic) tools name and the insult that related to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Insults
  • profanity
  • verbal violence
  • tools
افشار، ایرج (1390). واژه‌نامهٔ یزدی. به کوشش محمدرضا محمدی، چ3، یزد: انتشارات اندیشمندان یزد.#افشار، ایرج و محمدرسول دریاگشت (1382). خاطرات دیوان بیگی (میرزا حسین خان) از سالهای ۱۲۷۵ تا ۱۳۱۷ قمری (کردستان و طهران). ج1، تهران: اساطیر.#امیدسالار، محمود (1381). «نکاتی دربارهٔ فحش و فحاشی در زبان فارسی»، ایران‏شناسی. س14، ش54، 341-350..#امینی، امیرقلی (1339). فرهنگ عوام یا تفسیر امثال و اصطلاحات زبان فارسی. تهران: انتشارات مؤسسهٔ مطبوعاتی علی‏اکبر اعلمی.#انوری، حسن (1382). فرهنگ بزرگ سخن. 8 ج، چ2، تهران: نشرسخن.#باطنی، محمدرضا (1393). مسائل زبان‏شناسی نوین. چ6، تهران: آگه.#بروگش‏، هاینریش‏ کارل‏ (1367). سفری به دربار سلطان صاحبقران. ترجمۀ حسین کردبچّه، چ1، تهران: اطلاعات.#بهلر (1356/2536 شاهنشاهی). سفرنامه بهلر (جغرافیای رشت و مازندران). به‏کوشش علی‏اکبر خداپرست، چ1، تهران: توس.#پارسا، سیداحمد (1394). بررسی فرهنگ‏های امثال و حکم پارسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.#پاینده لنگرودی، محمود (1366). فرهنگ گیل و دیلم. چ1، تهران: مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر.#پرتوی آملی، مهدی (1356). «ریشه‏های تاریخی امثال و حکم-پالان کج». ماهنامهٔ هنرو مردم. ش184 و 185، 123-124.#پرتوی آملی، مهدی (1369). ریشه‏های تاریخی امثال و حکم. چ2، تهران: انتشارات سنایی.#پژوم‏شریعتی، پرویز (1387). واژه‏نامهٔ گویش باستانی سمنانی. چ1، سمنان: آبرخ.#پورداوود، ابراهیم (1356). یشت‏ها. ج2، چ3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.#تاج‏بخش، اسماعیل و فاطمه مهراب‏پور (1395). «تأملی در واژه‏های ترکی دخیل ناریج در مثنوی مولوی». پژوهش‏های زبان‏شناسی تطبیقی. س6، ش12، 107-125.#تبریزی، محمدحسین بن خلف (1342). برهان قاطع. 4ج، به اهتمام محمد معین، چ2، تهران: رشدیه.#جبله‏رودی، محمد (1371). کلیات (جامع التمثیل) یا بهترین دستور ادبی و اخلاقی در تهذیب اخلاق و آداب. چ6، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه.#جمال‏زاده، محمدعلی (1341). فرهنگ لغات عامیانه. تهران: انتشارات فرهنگ ایران‌زمین.#حدادعادل، غلامعلی (1390). ترجمۀ قرآن کریم. مشهد: مؤسسهٔ انتشارات آستان قدس رضوی.#حسن‏دوست، محمد (1393). فرهنگ ریشه‏شناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.#حکیم خراسانی، رضا (1384). فرهنگ واژه های عامیانه (در دورهٔ قاجار). (تألیفِ ١٣٠٧ ق.)، به‏تصحیح سید علی آل‏داود، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.#حیرت سجادی، عبدالحمید (1381). ایل‏ها (ایلات) و عشایر کردستان. سنندج: انتشارات دانشگاه کردستان.#دستگردی، محمدوحید (1301). «ایران از فحش ویران است». ارمغان. ش 7-8.#دهخدا، علی‏اکبر (1373). لغت‏نامه. چ1، تهران: مؤسسهٔ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.#دهخدا، علی‏اکبر (1377). امثال و حکم. چ10، تهران: مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر.#دیلمی، حسن‏بن‏محمد (1349). ارشاد القلوب (دیلمی). ترجمۀ هدایت‏الله مسترحمى، ج2، تهران: کتابفروشی بوذرجمهری مصطفوی.#سامعی، حسین (1398). گفتارهایی در دستور و زبان‏شناسی. تهران: کتاب بهار.#سمایی، مهدی (1382). فرهنگ لغات زبان مخفی. چ4، تهران: نشر مرکز.#سنندجی، میرزا شکرالله (1366). تحفۀ ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان. تهران: امیرکبیر.#شاردن، ژان (1374). سفرنامۀ شاردن، ترجمۀ اقبال یغمایی، ج2، تهران: توس.#شاملو، احمد (1378الف). کتاب کوچه. حرف آ، دفتر اول، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1378ب). کتاب کوچه. حرف ب، دفتر اول، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1378ج). کتاب کوچه. حرف پ، دفتر اول، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1379الف). کتاب کوچه. حرف الف، دفتر اول، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1379ب). کتاب کوچه. حرف الف، دفتر دوم، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1379ج). کتاب کوچه. حرف ب، دفتر سوم، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1379د). کتاب کوچه. حرف ت، دفتر اول، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1380). کتاب کوچه. حرف ت، دفتر دوم، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1381). کتاب کوچه. حرف ج، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1393). کتاب کوچه. حرف چ، تهران: مازیار.#شاملو، احمد (1395). کتاب کوچه. حرف ح، تهران: مازیار.#شاه‏نظری، علیرضا (1393). آثار فتح‏الله خان شیبانی (1241-1308 ه.ق.). ج2، تهران: مؤسسهٔ نشر میراث مکتوب.#شهری، جعفر (1357). تهران قدیم. تهران: امیرکبیر.#شهری، جعفر (1384). قند و نمک، ضرب‏المثل‏های تهرانی. چ6، تهران: انتشارات معین.#صادقی، علی‏اشرف (1392). فرهنگ جامع زبان فارسی. ج1، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.#طبرسی، فضل‏بن‏حسن (1406ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. ج10، بیروت: نشر دارالمعرفته.#عاقلی، سیامک (1369). «خالی‏بند» و «سه‏ کردن»». آینده. س16، ش 5 تا 8 .#عریان، سعید (1371). متون پهلوی. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.#عمید، حسن (1389). فرهنگ عمید. تهران: راه رشد.#عهد جدید (1985). ترجمه به فارسی از زبان اصلی یونانی به نفقه بیبل سوسایتی دارالسطلنه لندن، توسط نسخهٔ الکترونیک massachusetts bible society در سال 1941.#فرزامی، هومن (1397). دشنام و دشنام‏گویی در زبان فارسی و بعضی گویش‏های ایرانی. پایان‏نامهٔ کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، گروه فرهنگ و زبان‏های باستانی دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی.#کتیرایی، محمود (1349). عقاید النساء و مرآت البلهاء: دو رسالهٔ انتقادی در فرهنگ توده. تهران: کتابخانه طهوری.#لیمویی، علی (1390). واژه‏نامهٔ گویش کرمانشاهی. تهران: نشر ورجاوند.#محمدی خمک، جواد (1379). واژه‏نامۀ سکزی: فرهنگ لغات سیستانی. تهران: انتشارات سروش.#محمودی بختیاری، بهروز و سمیه سلیمیان (1395). «بررسی بی‏ادبی کلامی در نمایش‌نامۀ صیادان». جستارهای زبانی. س4، ش1، 129-149.#مردوخ کردستانی، محمد (1379). تاریخ مردوخ. تهران: کارنگ.#مشکور، محمدجواد (1329). کارنامهٔ اردشیر بابکان. تهران: کتابفروشی و چاپخانه دانش.#معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر.#مکارم شیرازی، ناصر (1305). تفسیر نمونه. ج5، تهران: دارالکتب الاسلامیه.#مینوی، مجتبی و مهدی محقق (1357). دیوان اشعار حکیم ناصر خسرو قبادیانی. ج1، تهران: مؤسسهٔ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‏گیل.#نجفی، ابوالحسن (1378). فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نشر نیلوفر.#نفیسی، میرزا علی‏اکبرخان (1355). فرهنگ نفیسی (ناظم‏الاطباء). تهران: کتابفروشی خیام.#هدایت، صادق (1369). توپ مرواری. به اهتمام محمدجعفر محجوب، چ1، سوئد: آرش.#Adams, M. (2012). “restricted access Green's Dictionary of Slang (review)”. Journal of the Dictionary Society of North America. 33, 208-244.#Adams, M. (2016). In Praise of Profanity. USA/Oxford: Oxford University Press.#Bartholomae, Ch. (1904). Altiranishes Wörterbuch. Strassburg: Karl J. Trübner.#Monier-Williams, M. (1899). A Sanskrit-English Dictionary. Oxford: The Clarendon Press.#Munier, A. (2009). The Little Red Book of Very Dirty Word. Adams Media.#Noland, S., & D. M. Warren (1981). “Iranian Values as Depicted in Farsi Terms of Abuse, Curses, Threats, and Exclamations”. Maledicta, The International Journal of Verbal Aggression. Vol. 5, no.1/2, 229-241.#Perper, T., & N. McCoy (1984). “Reviews and Abstracts”. The Journal of Sex Research. 20:1.#Sheidlower, J. (2009). F-WORD. Oxford: Oxford University Press.###