مقایسة ساخت واژه‌های مشتق پربسامد در زبان فارسی ازمنظر صرف واژه‌بنیاد و صرف تکواژ‌بنیاد

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

3 دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

دو نگرش مطرح به ساختواژه همواره مورد توجه پژوهشگران حوزه صرف زبان بوده است؛ رویکرد تکواژبنیاد که مورد نظر پژوهشگرانی چون سلکرک (1982) و لیبر (1992) بوده و رویکرد واژه‌بنیاد که مورد نظر پژوهشگرانی همچون آرونف (1976) و باکنر (1993) بوده است. از دیدگاه آرونف یک واژة جدید با اعمال قاعده‌ به یک واژة موجود منفرد ساخته می‌شود و درنتیجه، واژة جدید و واژه‌ای که قبلاً وجود داشته است از اعضای طبقۀ واژگانی اصلی است. اما در رویکردِ تکواژبنیاد، تکواژها نقشی اساسی در شکل‌گیریِ واژه‌ها دارند. ساخت واژه در رویکرد تکواژبنیاد روی محور هم‌نشینی و در رویکرد واژه‌بنیاد روی محور جانشینی صورت می‌گیرد. هدف اصلیِ پژوهشِ حاضر، بررسی ساختار واژه‌های پربسامدِ مشتق در زبان فارسی براساس نظریة واژه‌بنیادِ آرونف (1976) و تکواژبنیادِ لیبر (1992) بوده است. بدین منظور، 1000 واژۀ نخست از واژه‌های پربسامدِ مشتقِ زبانِ فارسی از پایگاه داده‌های زبان فارسی استخراج ‌شد و سپس ساختِ هر واژه، براساس هر دو رویکرد مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. یافته‌های پژوهش نشان داد 78/0درصد از واژه‌ها تنها با رویکرد واژه‌بنیاد، 67/0 درصد تنها با رویکرد تکواژبنیاد و 55/98 درصد از واژه‌های مشتق زبان فارسی با هر دو رویکرد سازگار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Will be added

نویسندگان [English]

  • Najmeh Eslamipour 1
  • Shahram Modarres Khiabani 2
  • Bahram Modarresi 3
  • Iran Kalbasi 3
1 Linguistics PHD Student - IAU, Tehran Center
2 IAU-Karaj
3 IAU-Central Tehran
چکیده [English]

Will be added

کلیدواژه‌ها [English]

  • Will be added
بخت مینو، شیوا و شهرام مدرس‍خیابانی (1391). «بررسی پیکره‍بنیاد هم‍نشینی پسوندهای اشتقاقی در زبان فارسی». مجموعهمقالاتسومینهماندیشیصرف. تهران: نشر نویسه پارسی، 250-225.
شریفی، شهلا (1391). «بررسی رویکرد کل-واژه یا ساختواژه بدون تقطیع به‌عنوان یک رویکرد واژه-بنیادِ حقیقی». مجموعه مقالات هشتمین همایش زبان‌شناسی ایران. دانشگاه علامه طباطبایی، 422-408.
شقاقی، ویدا (1389). مبانی صرف. چ4، تهران: سمت.
شقاقی، ویدا (1380). «قیاس و واژه‌سازی». مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی مسائل واژه‌گزینی و اصطلاح شناسی. 296-283.
صدری افشار، غلامحسین، نسرین حکمی و نسترن حکمی. (1396). فرهنگ فارسی. ویراست دوم، تهران: فرهنگ معاصر.
صراحی، محمدامین. (1395). «نظریات ساختواژی هله و آرونوف و دستگاه واژگان فارسی». مطالعات زبانی-بلاغی. س7، ش14، 160-135.
عباسی، آزیتا (1393). «تکواژ صفر». علم زبان. س2،ش2، 36-13.
عباسی، زهرا. (1396). «واژه‍های غیربسیط فارسی در صرف واژگانی و صرف ساختی». دوماهنامة جستارهای زبانی. د 8،ش 3 (پیاپی 38)، 93-67.
علی‌نژاد، بتول و محمدرضا اصلانی (1388). «سیر تحوّل فرایند واجی حذف از زبان فارسی باستان تا فارسی نو (بر مبنای نظریّة بهینگی)». مجله تخصّصی زبانشناسی و گویش‌های خراسان. دانشکده ادبیات وعلوم انسانی مشهد (علمی- پژوهشی)، ش1، 158-144.
کلباسی، ایران (1391). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. چ5، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملکی‍مقدم، اردشیر، حق‍شناس، علی‍محمد و حیات عامری. (1396). «بررسی ساختار صرفی فعل فارسی در چارچوب نظریة کلمه و صیغگان». دوماهنامة جستارهای زبانی. د 8،ش 2 (پیاپی 37)، 277-307. 
Anderson, S. R. (1992). A-morphous morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
Aronoff, M. (1976). Word Formation in Generative Grammar. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Aronoff, M. & K. Fudeman (2011). What is Morphology, 2nd ed., Oxford: Wiley- Blackwell Publishing.
Becker, T. (1990). Analogie und morphologische Theorie. Munich: Fink.
Blevins, J. P. (2006). “Word-based morphology”. Journal of Linguistics. 42(3), 531-573.
Bochner, H. (1993). Simplicity in Generative Morphology. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Booij, G. (2007). The Grammar of Words: An Introduction to Morphology. 2nd ed., OXFORD TEXTBOOKS IN LINGUISTICS. Oxford University Press.
Booij, G. (2010). Construction Morphology. Oxford University Press.
Booij, G. (2018). “The Construction of Words: Introduction and Overview”. The Construction of Words: Advances in Construction Morphology, Booij, G. (ed.), Vol.4, Springer, 3-19.
Bybee, J. L. (1985). Morphology: a study of the relation between meaning and form. Amsterdam: Benjamins.
Di Sciullo, A. M. & E. Williams (1987). On the definition of word. Cambridge, MA: MIT Press.
Halle, M. (1973). “Prolegomena to a theory of word formation”. Linguistic Inquiry 4, 3-16.
Halle, M. & A. Marantz (1993). “Distributed morphology and the pieces of inflection”. The view from Building 20. M. Hale et al. (eds.), Cambridge, MA: MIT Press, 76–111.
Halle, M. & A. Marantz (1994). “Some key features of Distributed Morphology”. MIT Working Papers in Linguistics 21, 88–275.
Harley, H. & R. Noyer (1998). “Licensing the non-lexicalist lexicon: nominalizations, vocabulary items and the encyclopedia”. MIT Working Papers in Linguistics 32, 37–119.
Haspelmath, M. & A. D. Sims (2010). Understanding morphology. 2nd ed., London: Hodder Education.
Katamba, F., & J. Stonham (2006). Morphology. 2nd ed., New York: Palgrave Macmillan.
Lieber, R. (1980). On the Organization of the Lexicon. [Unpublished Ph.D. dissertation, MIT.]
Lieber, R. (1992). Deconstructing Morphology. Chicago and London: University of Chicago Press.
Lieber, R. (2009). Introducing Morphology. New York: Cambridge University Press.
Martin, S. (1972). “–ive and Other –ion Based suffixes” unpublished paper, MIT, Cambridge, Massachusetts.
Matthews, P. (1972). Inflectional morphology: a theoretical study based on aspects of Latin verb conjugation. Cambridge: Cambridge University Press.
Plag, I. )2003(. Word-Formation in English. Cambridge University Press.
Selkirk, E. (1982). The syntax of Words. Cambridge, MA: MIT Press.
Spencer, A. (1991). Morphological Theory: An Introduction to Word Structure in Generative Grammar. Oxford: Blackwell.