زبان و زبان‌شناسی

کشش همخوان در زبان فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

مقالۀ حاضر، در چارچوب واج‌شناسی مورایی، به توصیف رابطۀ میان دو ویژگیِ نواییِ کششِ واحدهای زبانی و وزن هجا در زبان فارسی پرداخته‌است. برای این منظور، فرایند کششِ جبرانیِ همخوان پس از کوتاه‌شدن درزمانی واکه مدنظر قرار گرفته‌است. داده‌های مورد بررسی، صورت‌هایی را شامل شده‌اند که در آنها، بنا به نظر صادقی (۱۳۹۲)، همخوان آغازین ستاک‌های فعلی پس از پیشوندهای امریِ مختوم به واکۀ کوتاه، امکان مشدد‌شدن داشته‌اند. نتیجۀ تحلیل داده‌ها در نظریۀ مورایی، شاهد دیگری در تأیید این نکته است که در زبان فارسیِ امروز، کشش واکه‌ها و همخوان‌ها ارزش واجی ندارد و تمایز معنایی به‌وجود نمی‌آورد، اما ارزش کمّی دارد و تمایز وزنی ایجاد می‌‌کند. در نظریۀ مورایی، تمایز وزنی میان هجاهای سبک، سنگین و فوقِ‌سنگین، بر اساس تعداد موراهای اختصاص‌یافته به واحدهای زنجیری بازنمایی می‌شود و فرایندهای واجی حساس به وزن هجا، مانند کشش جبرانیِ واکه‌ها و همخوان‌ها، با هدف حفظ تعداد موراها و ثبات وزنی هجا، به‌وقوع می‌پیوندند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Consonantal Compensatory Lengthening in Persian

نویسندگان [English]

  • Fahimeh Khodaverdi 1
  • Golnaz Modarresighavami 2

1

2 Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

This article presents a moraic description of the relation between two prosodic features in Persian: segmental lengthening and syllable weight. The data contains imperative forms in which the initial consonant of verbal stems may undergo compensatory lengthening following the diachronically shortened vowel of the imperative prefixes. The result of analyzing the data in Moraic Theory provides us with  more evidence in support of the idea that vowel or consonant lengthening has no phonemic value and makes no semantic distinction (considering minimal pairs) in modern Persian, however it causes differences in the quantity of syllable weight. In the framework of Moraic Phonology, the distinction among light, heavy and super-heavy syllables is represented by the number of moras assigned to the syllable segments and weight sensitive phonological processes like compensatory lengthening of vowels and consonants apply in order to keep the number of moras unchanged and set the syllable weight fixed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian language
  • segmental lengthening
  • syllable weight
  • geminate
  • Moraic phonology

فایل پی دی اف را دریافت نمایید

ابوالقاسمی، محسن (۱۳۸۹). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
اسلامی، محرم (۱۳۸۸). «تکیه در زبان فارسی». دوفصل‌نامۀ پردازش علائم و داده‌ها. س6، ش۱، 12-3.
بی‌جن‌خان، محمود (۱۳۸۴). واج‌شناسی نظریۀ بهینگی. تهران: سمت.
ثمره، یدالله (۱۳۸۰). آواشناسی زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
درزی، علی (۱۳۷۲). «کشش جبرانی مصوت‌ها در فارسی محاوره‌ایِ امروز». مجلۀ زبان‌شناسی. س۱۰، ش۲، 75-58.
صادقی، علی‌اشرف (۱۳۵۷). تکوین زبان فارسی. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد ایران.
صادقی، علی‌اشرف (۱۳۹۲). «تشدید در زبان فارسی». فرهنگ‌نویسی. ش۵ و ۶، 43-3.
طبیب‌زاده، امید (۱۳۸۶). «کشش در دستگاه مصوتی زبان فارسی». مجموعه مقالات هفتمین همایش زبان‌شناسی ایران. ج۱، 440-418.
فکرت، محمدآصف (۱۳۷۶). فارسی هروی. دانشگاه فردوسی مشهد.
کرد زعفرانلوکامبوزیا، عالیه (۱۳۹۲). واج‌شناسی رویکردهای قاعده‌بنیاد. تهران: سمت.
کرد زعفرانلوکامبوزیا، عالیه (۱۳۹۱). «مقایسۀ مشددسازی و تشدیدزدایی در زبان فارسی و گویش‌های ایرانی». پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. س3، ش۱، 151-127.
کرد زعفرانلوکامبوزیا، عالیه و بهرام هادیان (۱۳۸۸). «طبقۀ طبیعی در واکه‌های زبان فارسی». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش۱۵، 144-117.
کرد زعفرانلوکامبوزیا، عالیه و فاطمه علوی (۱۳۸۳). «واج‌شناسی مورایی و ساخت هجا در زبان فارسی». مجموعه مقالات ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی، 264-249.
مدرسی قوامی، گلناز (۱۳۹۶). راهنمای آوانویسی و واج‌نویسی زبان فارسی. دانشگاه علامه طباطبائی.
میرعمادی، علی (۱۳۷۳). «نقش تشدید در زبان فارسی». مجموعه مقالات دومین کنفرانس زبان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی، 480-435.
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۵). تاریخ زبان فارسی. تهران: نشر نو.
نجفی، ابوالحسن (۱۳۵۸). مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی. تهران: نشر توس.
نغزگوی کهن، مهرداد (۱۳۹۲). «بررسی تأثیر زبان عربی بر نظام واجی زبان فارسی و گونه‌های آن». پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی. س3، ش۵، 94-65.
وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۷۱). «بررسی تشدید از دید علمی و حل یک مشکل املایی». مجلۀ رشد آموزش و ادب فارسی. س6، ش۳۰، 27-24.
وزین‌پور، نادر (۱۳۵۴). آئین نگارش. تهران: دانشگاه سپاهیان انقلاب ایران.
Azami, C., & G. Windfuhr (1972). A Dictionary of Sangesari with Grammatical Outline. Tehran: sherkat-e Sahami-ye Ketabha-ye jibi.
Gordon, M. K. (2006). Syllable Weight: Phonetics, Phonology, Typology. Laurence Horn (ed.), New York & London: Routledge.
Hansen, B. B. (2004). "Production of Persian Geminate Stops: Effects of varying speaking rate". Proceedings of the 2003 Texas Linguistics Society Conference. A. Agwuele, W. Warren, & S. H. Park (eds.), Texas: Cascadilla Press, 86-95.
Hansen, B. B. & S. Myers (2017). "The consonant length contrast in Persian: Production and perception". Journal of the International Phonetic Association. 47.2: 183-205.
Hayes, B. (1989). "Compensatory Lengthening in Moraic Phonology". Linguistic Inquiry. 20: 253-306.
Hock, H. H. (1986). "Compensatory Lengthening: in defense of the concept ʽmoraʼ". Folia Linguistica. 20: 431-460.
Hyman, L. (1985). A Theory of Phonological Weight. Dordrecht: Foris.
Ladefoged, P. & I. Maddison. (1996). The sounds of the world's languages. Cambridge: Blackwell Publishers.
LIoret, M. R. (1991). "Moras or Skeletal Units? A question of Parametric Variation". Catalan Working Papers in Linguistics. Universitat Authnoma de Barcelona, 149-165.
Maddieson, I. (2008). "Glides and Gemination". Lingua, 18: 1926-1936.
McCarthy, J. & A. Prince. (1986). Prosodic Morphology. University of Massachusetts and Brandeis.
Perlmuter, D. (1995). "Phonological Quantity and Multiple Association". The Handbook of phonological Theory. J. A. Goldsmith (ed.), Blackwell publishing, 307-313, At: http://www.blackwellreference.com/subscriber/tocnode.
Peterson, G. E. & I. Lehiste. (1960). "Duration of syllable nuclei in English". The Journal of the Acoustical Society of America 32(6), 693–703.
Rohany Rahbar, E. (2009). "On contrasts in the Persian vowel system". Toronto Working Papers in Linguistics, 31, University of Toronto: 1-17.
Soutsane, K. (2008). Syllabification and Phonological rule application in Tashlhiyt Berber. Doctoral thesis, Durham: Durham University.
Stephens, D. L. (1990). "Initial p- in Attic: New Evidence for the effect of Lexical & Syntactic Configuration on the Gemination of p- after final short vowels". University of North Carolina, 55-75.
Stevens, M., & J. Hajek. (2006). "Blocking of word boundary consonant lengthening in Sienese Italian: some auditory & acoustic evidence". 11th Australian International Conference on Speech Science & Technology. P. Warren & C. L. Watson (eds.), University of Auckland, New Zealand, Australian Speech Science & Technology Association Inc, 176-181.
Topintzi, N. (2008). "On the existence of moraic onset geminates". Natural Language and Linguistic Theory. 26 (1): 147-184.
زبان و زبان‌شناسی
دوره 13، شماره 26 - شماره پیاپی 26
مهر 1396
صفحه 19-40