زبان و زبان‌شناسی

رشد ابزارهای انسجام دستوری در گفتمان نوشتاری دانش‌آموزان فارسی‌زبان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی رشد گفتمانی در کودکان، به بررسی کاربرد ابزارهای انسجام دستوری (ارجاع، حرف ربط، حذف و جانشینی) درروایت‌های نوشتاری دانش‌آموزان فارسی‌زبانِ پایه‌های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی (12-9ساله) در چارچوب دستور نقش‌گرای نظام‌مندِ هلیدی و متیسن (2004) می‌پردازد. گردآوری داده به‌شیوۀ میدانی و تحلیل مبتنی بر روشِ توصیفی- تحلیلی است. نمونۀ آماری45 دانش‌آموز پسر یک مدرسۀ دولتی در تهران در سال تحصیلی 94-93است.با استفاده از دو داستان مصوّر، در مجموع 90 روایت نوشتاری گردآوری و ازمنظرِ فراوانی، درصد و الگوی رشد تحلیل شد تا به این پرسش پاسخ داده شود که 
بالارفتن سن چه تأثیری بر فراوانی و تنوع رخداد انواع ابزارهای انسجام دستوری دارد. فراوانی ابزارهای انسجام دستوری در پایه‌های چهارم، پنجم و ششم، به‌ترتیب، 1285، 1866 و 2198 گزارش می‌شود. بنابراین با بالارفتن سن، کاربرد انواع ابزارهای انسجام افزایش می‌یابد و مطابق آمار تحلیلیِ کروسکال والیس این اختلاف در سطح p≤0/05 معنادار است. همچنین نسبت رخداد انواع ابزارهای انسجام با بالارفتن سن تغییر می‌کند و رخداد ابزارهای انسجامیِ پیچیده‌تر افزایش می‌یابد. در مقولۀ ارجاع، ارجاع شخصی بیشترین و ارجاع مقایسه‌ای کمترین بسامد را دارند. در مقولۀ انسجامِ پیوندی، حروف ربطِ افزایشی، تقابلی، زمانی- مکانی، علّی شرطی و در نهایت شرح‌دهنده، به‌ترتیب، بیشترین تا کمترین بسامد رخداد را دارند. در حذف و جانشینی، بیشترین بسامد به حذفِ گروهِ اسمی و کمترین به حذفِ گروهِ فعلی تعلق دارد. در پیکرۀ مورد بررسی، 62 درصد از ابزارهای انسجامیِ مشاهده شده از نوع مقولۀ ارجاع، 22 درصد از نوع حرف ربط و 16 درصد از نوعِ مقولۀ حذف و جانشینی بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Development of Grammatical Cohesion in persian-Speaking Students’ Written Discourse

نویسندگان [English]

  • Atousa Rostambeik 1
  • Amin Hajirezayi 2
  • Mostafa Assi 1
  • Mahsa Pahlavanzadeh 2

1

2

چکیده [English]

This research aims at analyzing and comparing the development of grammatical cohesive devices (reference, conjunction, ellipsis and substitution) in Persian-speaking students’ written discourse at primary level (9 to 12 years old) according to logical meta-function introduced in Halliday and Matthiessen’s systemic functional grammar (2004),  by using a descriptive analytical method. 45 students (boys) studying at primary school (4th, 5th and 6th grades) in 2014-15 were selected through random-sampling. Two written tests in the form of picture stories were administered for gathering data from their writings. Frequency, percentage and pattern of development of using grammatical cohesive devices were compared in seeking the answer to the question of how age affects the frequency and the variety of grammatical cohesive devices. The frequency of grammatical cohesive devices among the 4th, 5th and 6th grade students was 1285, 1866, 2198 respectively. So the use of grammatical cohesive devices proved to increase in higher grades. Based on the Kruskal–Wallis test, the differences were significant (p≤ 0/05). The distribution of different cohesive devices showed some changes as the grades moved higher. In addition, more sophisticated devices were noticed . Personal references were the most and comparative references were the least frequent devices in the category of reference. In conjunction, additive, adversative, spatio- temporal and causal- conditional conjunction were the most and the least frequent ones. In ellipsis and substitution, nominal phrase deletion was the most, and verb phrase deletion was the least frequent one. The percentage of different devices were as follows: reference (62%), conjunction (22%), ellipsis and substitution (16%).

کلیدواژه‌ها [English]

  • reference
  • ellipses and substitution
  • conjunction
  • written discourse
  • Development

به فایل پی دی اف مراجعه کنید.

ابوذر، سمیه (1384). بررسی عوامل انسجام بین متنی در نوشته‌های دانش‌آموزان پایۀ پنجم ابتدایی شهر تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور تهران.
امین، سهیلا (1386). بررسی سبک نگارش دانش‌آموزان دختر و پسر در مقطع دوم راهنمایی در منطقۀ یک آموزش و پرورش تهران در واحد یادگیری نگارش. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور تهران.
بلور، مریل و توماس بلور (1390). مقدمه‌ای بر روند تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمۀ علی رحیمی و امیرحسین شاه‌بالا، تهران: جنگل.
بهجو، زهره (1377). «طرح کدبندی ابزارهای انسجام در زبان فارسی». فرهنگ. 25و 26، 211-189.
تولان، مایکل (1386). روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی- انتقادی. ترجمۀ سید فاطمه علوی و فاطمه نعمتی، تهران: سمت.
حسن‌نیا، رضا (1380). بررسی کاربرد عوامل انسجام متن در نوشتار دانش‌آموزان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
حسینی، شهید قلی (1379). تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی غزلیات ترکی ماذون (شاعر قشقایی). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شیراز
رمضانی، احمد (1390). مقایسۀ کاربرد ابزار‌های انسجام در گفتمان نوشتاری دانش‌آموزان عادی و دارای اختلالات یادگیری فارسی‌زبان شهر تهران. رسالۀ دکتری رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
رمضانی، احمد، رضا نیلی‌پور و آتوسا رستم‌بیک (1392). «مقایسة کاربرد ابزارهای انسجام در بیان نوشتاری دانش آموزان عادی و دارای اختلالات یادگیری فارسی زبان شهر تهران». کودکان استثنایی (پژوهش در حیطۀ کودکان استثنایی). س13، ش1 (پیاپی 47)، 57-43.
زندی، بهمن (1385). زبان‌آموزی. تهران: سمت.
غلامحسین‌زاده، غلامحسین و حامد نوروزی (1387). «نقش ارجاع شخصی و اشاره‌ای در انسجام شعر عروضی فارسی». فصل‌نامۀ پژوهشهای ادبی، 19، 138-117.
غلاملو، مهناز (1380). بررسی و مقایسۀ انسجام دستوری در زبان فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکز).
فاسترکوهن، سوزان (1389). درآمدی بر رشد زبان کودک. ترجمۀ فرزاد میر احمدی، تهران: رشد.
کاووسی‌نژاد، سهیلا (1376). «حذف در زبان فارسی». نامۀ فرهنگستان. ش12، 166-146.
کرول، دیوید دبلیو (1391). روان‌شناسی زبان. ترجمۀ حشمت‌الله صباغی، تهران: رشد.
محرابی، ایران و محمد دبیرمقدم (1393). «روند رشد کاربرد ابزار انسجام دستوری در کودکان فارسی‌زبان». زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، س6، ش1 (پیاپی 10)، 23-1.
محمدی، مهدی (1389). بررسی رابطۀ جنسیت با به‌کارگیری ابزارهای انسجام دستوری در متون نوشتاری دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد ، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات).
مؤمنی، آرزو. (1380). تجزیه و تحلیل گفتمانی داستان مدیر مدرسه جلال آل‌احمد در دو سطح خرد و کلان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شیراز.
همتی راد، زهرا. (1382). تحلیل گفتمانی مجموعۀ یکی بود یکی نبود، نوشته محمدعلی جمال‌زاده. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شیراز.
 
Badzinski, D. M. (1988). “Cohesion in children's discourse: Assessment of cognitive development”. Journal of Applied Communication Research. 16(2), 113-125.
Chan, Wing-s. (2002)."Age and medium effects on the production of conjunctions in narratives by Cantonese-speaking children." PhD diss., the University of Hong Kong (Pokfulam, Hong Kong).
Halliday, M. A. K. & C. M. I. M. Matthiessen (2004). An Introduction to Functional Grammar. 3rd edition, London: Edward Arnold.
Hickmann, M. (1991). “The development of discourse cohesion: some functional and cross-linguistic issues”. In G. Piéraut-le-Bonniec & M. Dolitsky (eds.), Language bases... discourse bases: Some aspects of contemporary French-language psycholinguistics research. Amsterdam: John Benjamins, 157-185.
Horton-Ikard, R. (2009). “Cohesive adequacy in the narrative samples of school-age children who use African American English”. Language, Speech, and Hearing Services in Schools. 40(4), 393-402.
Hunt, K. W. (1965). Grammatical Structurse Written at Three Grade Levels. Urbana, IL: National Council of Teachers of English.
Jisa, H. (2000). “Increasing Cohesion in Narratives: A Developmental Study of Maintaining and Reintroducing Subjects in French”. Linguistics. 38(3), 591-620.
Klecan-Aker, J. S., & B. Lopez (1985). “A Comparison of T-Units and Cohesive Ties Used by First and Third Grade Children”. Language and speech. 28(3), 307-315.
Lee, H. R., & S. Lee (2010). “Development of cohesive devices in preschool Korean children”. Communication Sciences & Disorders. 15(3), 298-306.
Ligeza, M. (1997). “Structural and Functional Analyses of Children’s Narrative Texts”. Psychology of Language and Communication. 1(1), 39-52.
Nippold, M. A., I. E. Schwarz, & R. A. Undlin (1992). “Use and Understanding of Adverbial Conjuncts: A Developmental Study of Adolescents and Young Adults”. Journal of Speech, Language, and Hearing Research. 35(1), 108-118.
O’Donnell, R. C., W. J. Griffin, & R. C. Norris (1967). Syntax of Kindergarten and Elementary School Children: A Transformational Analysis. Urbana, IL: National Council of Teachers of English.
زبان و زبان‌شناسی
دوره 12، شماره 24 - شماره پیاپی 24
مهر 1395
صفحه 45-72