زبان و زبان‌شناسی

تکیة واژه و گروه در زبان فارسی بر مبنای نظریۀ بهینگی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه زنجان

چکیده

مقالة حاضر به بررسی الگوی تکیۀ زبان فارسی در سطوح کلمه و گروه نحوی می‏پردازد و نشان می‏دهد که در چارچوب نظریة واج‏شناسیِ نوایی، تکیة واژگانی در زبان فارسی از الگویی ثابت پیروی می‏کند. تکیۀ واژگانی در زبان فارسی تابع قاعدۀ تکیة کلمة واجی یعنی راست‌رو است، اما در بررسی تکیة گروه، رجوع به اطلاعات نحوی و ساخت سازه‎ایِ درونیِ سازة نحوی امری اجتناب‏ناپذیر است. اصل هسته‏گریزی (اسلامی، 1379 و 1384) به‌خوبی از پس تبیین این مسئله برمی‏آید. از این روی، پژوهش حاضر در تحلیل داده‎ها از اصل یادشده بهره می‏جوید. هدف دیگر این مقاله، ارائة دستور الگوی آهنگِ کلمۀ واجی، گروه واژه‏بست و گروه واجیِ زبان فارسی در چارچوب نظریة بهینگی (OT) است. به این منظور، داده‎های پژوهش که برگرفته‎اند از اثر اسلامی (1384) در چارچوب نظریة بهینگی تحلیل می‏شوند و دستوری با استفاده از محدودیت‎های نقض‏پذیر بهینگی ارائه می‏شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Word and Phrase Stress in Persian Language: Optimality Theory

نویسندگان [English]

  • Raziyeh Shojayi 1
  • Moharam Eslami 2
  • Mahmoud Bijankhan 1

1

2

چکیده [English]

The present paper studies the stress pattern of Persian language at the word and syntactic phrase level and shows that in the framework of prosodic phonology lexical stress in Persian follows a consistent pattern. The lexical stress in Persian follows the phonological word stress rule (that is right-most), but in accounting for phrasal stress, reference to syntactic information and internal constituent structure of the syntactic constituent is inevitable. Head avoidance principle (Eslami 1379, 1384) clearly explains this issue. The present research therefore uses this principle for analyzing the data. This paper also examines the Optimality Theoretic (OT) grammar of phonological word, clitic group and phonological group’s prosodic pattern. In this regard, the research data are analyzed within the framework of Optimality Theory, and a grammar is presented benefitting from Optimality violable constraints.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • lexical stress
  • phrasal stress
  • head avoidance principle
  • prosodic phonology
  • optimality theory

به فایل پی دی اف مراجعه کنید. 

ابوالحسنی‌زاده، وحیده (1390). بررسی صوت‏شناختی و شنیداری واژه‏بست‌ها در زبان فارسی. رسالۀ دکتری زبان‎شناسی، دانشگاه تهران.
اسلامی، محرم (1379). شناخت نوای گفتار زبان فارسی و کاربرد آن در بازسازی و بازشناسی رایانه‏ای گفتار. رسالۀ دکتری، دانشگاه تهران.
اسلامی، محرم (1384). واج‏شناسی: تحلیل نظام آهنگ زبان فارسی. تهران: سمت.
اسلامی، محرم (1388). «تکیه در زبان فارسی». دوفصل‌نامة علمی-پژوهشی پردازش علائم و داده‌ها. س4، ش1، پیاپی 11: 12-3.
بی‏جن‏خان، محمود (1384). واج‎شناسی: نظریه بهینگی. تهران: سمت.
بی‏جن‏خان، محمود و ماندانا نوربخش (1385). «واج‏شناسی نوایی و زبان فارسی». ویژه‏نامۀ زبان‎شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی، ش14 و 15: 33-18.
راسخ‏مهند، محمد (1383). «معرفی نظریة بهینگی و بررسی تکیه در زبان فارسی». مجلۀ زبان‎شناسی. س19، ش1، پیاپی 37: 66-42.
شجاعی، راضیه و محمود بی‏جن‏خان (1391). «تحلیل رسایی- بنیاد کاهش خوشه‌های همخوانی در تلفظ کودکان فارسی‌زبان». پژوهش‎های زبان‎شناسی. س4، ش1: 20-1.
 
Amini, A. (1997). “On stress in Persian”. Toronto Working Papers in Linguistics.16 (1). 1-20.
Ferguson, C. A. (1957). “Word stress in Persian”. Language. 33: 123-135.
Kahnemuyipour, A. (2003). “Syntactic categories and Persian stress”. Natural Language and Linguistic Theory. 21: 337-379.
McCarthy, J. J. (2008). Doing Optimality Theory: Applying Theory to Data. Oxford: Blackwell.
Prince, A. & P. Smolensky (1993). Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. Ms., Rutgers University, New Brunswic and University of Colorado, Boulder.
 
زبان و زبان‌شناسی
دوره 12، شماره 24 - شماره پیاپی 24
مهر 1395
صفحه 1-20