زبان و زبان‌شناسی

بازشناخت پیوند چند واژه از گویش‌های ایرانی با کالی ایزدبانوی بزرگ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

فرهنگستان زبان و ادب فارسی

چکیده

نام و کلام اصالتاً سرشتی نمادین دارند و زمانی پدید آمده‌اند که پیوند اسطوره و زبان هنوز گسسته نشده بود. با گذشت زمان، پیوند نام و موضوعِ نام‌گذاری سست و بسیاری از نام‌ها از خاستگاه‌های اسطوره‌ایِ آغازین خود رها شده‌اند و این نشانه‌ها، در طی تحول و تکامل، سرشت و خصیصة نمادین خود را، اگرچه نه به‌تمامی، ازدست داده‏اند. در این پژوهش، با توجه به همسان‌بودنِ خاستگاهِ اسطوره و زبان، نام و کلام، به‌مثابۀ نماد، با رویکردِ اسطوره‌شناسی بررسی خواهند شد. چارچوب نظریِ این تحقیق، نظریة کاسیرر دربارة شیوة اندیشة اقوام ابتدایی است که او برای آن اصطلاحِ اندیشة اسطوره‌ای را برگزیده است. مطالعة تطبیقیِ شماری از واژه‌های گویش‌های ایرانی با واژه‌های هندواروپایی، که با توجه به این نظریه بررسی شده بودند، نشان داد که بسیاری از پدیده‌های طبیعی و اشیا با مفاهیمِ متفاوت و صورت‌های آواییِ مشابه، که در ذهن این اقوام برخاسته از باور به ایزدبانوی بزرگ کالی بوده، به‌نام او نام‌گذاری شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition of Some Iranian Dialect Words through Goddess Kali

نویسنده [English]

  • Leila Asgari

چکیده [English]

Names and words are essentially symbolic entities. They first originated in a time when myth and language were not yet detached. However, as time went by, the connection between names (words) and their referents started to fade away, leaving many words in language completely detached from their mythical origins. Most language symbols have thus largely lost their symbolic characteristics, if not fully. This study takes into account the common origin of myth and language and uses a mythological approach to examine name and word as symbols. The theoretical framework of the study is drawn from Cassirer’s theory on the primitive man’s way of thinking, which he terms the mythical thought. A comparative study between words in Iranian dialects and Indo-European words revealed that a range of objects and natural phenomena with distinct meaning but comparable forms were all associated by the people to Goddess Kālī, and thus were named after her.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian dialects
  • Goddess Kali
  • Indo-European words
  • mythology

فایل پی دی اف را دریافت نمایید

امیری اردکانی، محمد (1381). واژه‌نامة گویش اردکان فارس. اصفهان: نصوح.
برومند سعید، جواد (1375). واژه‌نامة گویش بردسیر. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
برهان، محمد حسین خلف تبریزی (1361). برهان قاطع (5 جلدی). به‌کوششِ محمد معین، امیرکبیر.
بویس، مری و فرانتز گرنر (1375). تاریخ کیش زرتشت. ج3 (پس از اسکندر گجسته)، ترجمة همایون صنعتی‌زاده، تهران: توس.
بهاری، محمدرضا ( 1378). زبان‌شناسیِ عملی (بررسی گویش مردم سیستان). سیستان و بلوچستان: مؤلف.
درویشیان، علی اشرف (1375). فرهنگ کردی کرمانشاهی. تهران: موسسة خدمات چاپ و نشر آنزان.
شکری، گیتی (1385). گویش رامسری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صالحی، سیدعلی (1369). ایل بزرگ بختیاری (فرهنگ واژگان بختیاری). تهران: اطلس.
عبدلی، علی (1380). فرهنگ تطبیقی تالشی، تاتی، آذری. تهران: شرکت سهامی انتشار.
عسگری، لیلا (1386). «حضور ایزدبانوی بزرگ در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی». گویش‌شناسی، ضمیمة نامة فرهنگستان. دورة چهارم، ش1و2. 151-123.
عسگری عالم، علیمردان (1384). فرهنگ واژگان لری (لری و لکی). خرم‌آباد: افلاک.
کاسیرر، ارنست (1367). زبان و اسطوره، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: نقره.
کاسیرر، ارنست (1387). فلسفة صورت‌های سمبلیک (ج2، اندیشة اسطوره‌ای). ترجمة یدالله موقن، تهران: هرمس.
کاسیرر، ارنست (1377). اسطورة دولت. ترجمة یدالله موقن، تهران، هرمس.
کردی، رضا و طیبه حبیبی (1384). فرهنگ تطبیقی لغات و اصطلاحات کرمان شمالی، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
ملک‌زاده، جعفر (1383). فرهنگ مثل‌ها، اصطلاحات و کنایات عامیانۀ زرقانی. تهران: نیک‌آیین.
موسوی، حسن (1372). واژه‌نامه و گویش گاوکشک. تهران: صهبا.
میرشکرایی، محمد و عبدالرحیم بهروزیان (1383). زبان مردم ماسولة تهران. تهران: پژوهشکدة مردم‌شناسی.
نجیبی فینی، بهجت (1381). بررسی گویش فینی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار.
نیبرگ، هنریک ساموئل (1382). دین​های ایران باستان. ترجمة سیف​الدین نجم​آبادی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر کرمان.
 
Baring, A. and J. Cashford (1993). The Myth of Goddess. London: Penguin Group.
Daly, Kathleen N. (2004). Greek and Roman Mythology A to Z. New York: [Place of publication not identified] Facts on File.
Golan, A. (1991). Myth and Symbol (Symbolism in Prehistoric Religions). Jerusalem: A. Golan.
Greenberg, j. (2007). An Amerind Etymological Dictionary. Stanford: Stanford University Press.
Magee, M. (1995). The Magic of Kali: Inner Secrets of a Tantrik Goddess, Sothis Werdglow: M. Magee
Mallory, J. P. & D. Q. Adams (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. London & Chicago: Fitzoy Dearbor.
Rajki, A. (2006). Mongolian Etymological Dictionary, Budapest.
Sir Monier Williams, M. A., K.C.I.E. (1992). Sanskrit – English Dictionary, Etymologically and Philologically Arranged. Oxford: Clarendon Press,
Walker, B. (2007). The Woman’s Encyclopedia of Myths and Secrets. New York, HarperCollins Publishers.
(www.mongolbbs.com/bbs/forum.php?mod=attachment&aid)
زبان و زبان‌شناسی
دوره 11، شماره 22 - شماره پیاپی 22
خرداد 1395
صفحه 101-116