زبان و زبان‌شناسی

بازنمایی شناختیِ مقولۀ گل در زبان فارسی برپایۀ نظریۀ پیش‌نمونه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پژوهش حاضر برپایۀ شیوۀ پژوهش روش (1975) و میتینگ ‌لیو و همکاران به بررسی پیش‌نمونه‌های مقولۀ عینی گل برای دانش‌آموزان دختر و پسر ابتدایی (13-10 سال)، راهنمایی (15-13 سال) و دبیرستان (18-16 سال) و دانشجویان دختر و پسر رشته‌های کشاورزی، روان‌شناسی و علوم پزشکی فارسی‌زبان پرداخته و تأثیر متغیرهای سن، جنسیت و پیشینۀ تحصیلی را بر شکل‌گیریِ این پیش‌نمونه‌ها مورد مطالعه قرار داده است. برای گردآوری داده‌های پژوهش، در دو مرحله، دو پرسش‌نامۀ مجزا در اختیار آزمودنی‌ها قرار گرفت. در پرسش‌نامۀ اول از آنان خواسته شد تا هر نمونه‌ای از اعضای مقوله‌های مورد نظر را که در ذهن دارند، بنویسند. در پرسش‌نامۀ دوم، که برپایۀ داده‌های پرسش‌نامۀ اول تهیه شد، نیز از آنان خواسته شد تا به اعضای مقوله‌های مختلف از 1 تا 5 امتیاز بدهند. نتایج این پژوهش نشان داد که گل‌های رز، محمدی و یاس به ‌ترتیب پیش‌نمونه‌هایی قوی برای مقولۀ گل در زبان فارسی بودند و همۀ پیش‌نمونه‌های دوازده گروه آزمودنی پژوهش حاضر را تشکیل می‌دادند. برپایۀ یافته‌های این پژوهش، به‌نظر می‌رسد عوامل محیطی تأثیر زیادی بر شکل‌گیری پیش‌نمونۀ مقولۀ گل در زبان فارسی دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cognitive Representation of the Persian Category ‘Flower’ based on the Prototype Theory

نویسندگان [English]

  • Mohamad Hasan Torabi 1
  • Shahla Raghibdust 2

1

2

چکیده [English]

The current work investigated the prototypes of the concrete category of ‘flower’ for Persian-speaking male and female students of primary school (10-13 years old), middle school (13-15 years old) and high school (16-18 years old) and also college students of agriculture, psychology and medical sciences. It also investigated the effect of age, gender and educational background on these prototypes based on Rosch (1975) and Liu et al.’s (2009) methodologies. To collect data, different groups of participants were provided with two types of questionnaires in two steps. In the first questionnaire, participants were asked to write whatever examples they recalled from the category of ‘flower’. In the second questionnaire, which was based on the first one, participants were asked to score each member of the category from 1 to 5. Rose, Damascus rose and lilac were found to be strong prototypes for the category of ‘flower’ in Persian language in all the twelve groups of Persian-speaking students. The results also showed that environmental factors have a great effect on prototype formation of the category ‘flower’ in Persian language.

کلیدواژه‌ها [English]

  • categorization
  • prototype
  • flower
  • Age
  • educational background
  • Gender

فایل پی دی اف را دریافت نمایید

افراشی آزیتا، روشن، بلقیس، و رنجبری، شهرام. (1389). نقش متغیرهای اجتماعی در تعیین پیش‌نمونه‌های زبانی. پازند، 22 و 23، 36-19.
روشن، بلقیس، و لبش، علی اکبر. (1390). کاربرد نظریۀ پیش‌نمونه در زبان فارسی: عوامل مؤثر در انتخاب پیش‌نمونه در دانش‌آموزان سال چهارم ابتدایی اراک و فراهان. در افراشی، آ. (1390). مجموعه مقالات دومین کارگاه معنی‌شناسی. تهران: انجمن زبان‌شناسی ایران: اهورا.
سلطانی، رضا. (1391). رویکردی شناختی به چندمعنایی در افعال حرکتی زبان فارسی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان، اصفهان.
ناظری‌پور، ایمان. (1392). بررسی صفات بیانی زبان فارسی از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
 
Coleman, L., and Kay, P. (1981). Prototype Semantics: The English Word Lie. Language, 57(1), 26-44.
Evans, V. (2007). A Glossary of Cognitive Linguistics. Edinburgh: Edinburg University Press.
Fox, M. J. (2011). Prototype Theory: An Alternative Concept Theory for Categorizing Sex and Gender?. In R. P. Smiraglia (ed.) Proceedings from North American Symposium on Knowledge Organization. Vol. 3, 151-159.
Golfam, A. and Yousefi Rad, F. (2010). A Cognitive Semantic Approach to Persian Spatial Prepositions, a Pedagogical Perspective, Case Study: Persian Preposition /dær/. Pazhuhesh-e Zabanha-ye Khareji (56), special issue, English, 167-179.
Liu, M., Li Zh., Kong, F., and Liu, J. (2009). The Prototype Analysis of Ren: A Study on College Students’ Implicit Theories of Ren. International Journal of Psychological Studies. 1(2), 41-48
Mazzone, M., and Lalumera, E. (2010). Concepts: Stored or Created? Minds and Machines. 20, 47–68. DOI 10.1007/s11023-010-9184-0
Rips, L. J. (1975). Inductive Judgments about Natural Categories. Journal of Learning and Verbal Behavior. 14, 665–681.
Rosch, E. (1975). Cognitive Representations of Semantic Categories. Journal of Experimental Psychology: General. 104(3), 192-233.
Rosch, E. ([1978] 1999). Principles of Categorization. In B. Lloyd and E. Rosch (eds.), Cognition and Categorization. Hillsdale, NJ: Erlbaum, 27-48.
Rosch, E. (2009). Categorization. In D. Sandra, J. Östman and J. Verschueren (eds.), Cognition and Pragmatics. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 41-52.
Rosch, E., and Mervis C. B. (1975). Family Resemblances: Studies in the Internal Structure of Categories. Cognitive Psychology, 7, 573-605.
Rui, L. (2009). The Concepts of “Dragon” in Chinese Culture. US-China Foreign Language. 7(1), 31-38.
Sadegh-Zadeh, K. (2008). The Prototype Resemblance Theory of Disease. Journal of Medicine and Philosophy. 33, 106–139.
Shibatani, M. (1985). Passives and Related Constructions: A Prototype Analysis. Language. 61(4), 821-848.
Taylor, J. R. (2003). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Terzino, K. A. (2007). Culture and Forgiveness: A Prototype Perspective (master’s thesis). Retrieved from ProQuest Information and Learning Company. (1447511)
Tverski, A., and Gati, I. (1978). Structures of Similarity. In E. Rosch, and B. L. Lloyd (Eds.), Cognition and Categorization. Hillsdale, NJ: Social Science Research Council, 79–98
Zadeh, L. A. (1982). A Note on Prototype Theory and Fuzzy Sets. Cognition. 12, 291-297.
زبان و زبان‌شناسی
دوره 11، شماره 21 - شماره پیاپی 21
خرداد 1394
صفحه 89-115