بررسی ساخت‌های طرح‌واره‌ای در غزلیات حافظ به منظور معرفی طرح‌واره‌های جدید (رویکردی شناختی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

جدیدترین مکتبی که در حوزة زبان‌شناسی معرفی شده، مکتب شناختی است و با وجود اینکه کتاب‌های پربار و مقالات درخور توجهی در این حوزه نوشته شده، به علت تازگی، هنوز جای کار بسیار دارد. در زمینة حافظ و دیوان نفیس او هم مطالب با ارزشی علی‌الخصوص در حوزة ادبیات و صنایع ادبی به رشتة تحریر درآمده، اما هنوز نکات بررسی‌نشدة اشعار او بسیار است که از آن جمله بررسی از منظر شناختی را می‌توان نام برد. در این مقاله نگارندگان سعی بر آن داشته‌اند به این مهم بپردازند؛ یعنی ساخت‌های طرح‌واره‌ای را در غزلیات حافظ بررسی کنند و از این رهگذر به نتایج جالب توجهی هم دست یافتند که عبارت است از اینکه طرح‌واره‌ها در زبان فارسی به تعداد اندکی که در کتاب جان سعید معرفی شده خلاصه نمی‌شود و به علت توانایی منحصر به فردی که دراین زبان وجود دارد، قابلیت استفاده از طرح‌واره در اشعار وجود دارد. این طرح‌واره‌ها چه به لحاظ کیفیت و چه به لحاظ کمیت بسیار غنی‌تر از آن چیزی است که سعید معرفی کرده است. روشی که در این مقاله از آن بهره گرفته شده است توصیفی تحلیلی است. بدین منظور ابتدا مطالعات فیلسوفان، اندیشمندان اسلامی، معنی‌شناسان و همین‌طور معنی‌شناسان شناختی توصیف و بررسی شد؛ سپس اشعار حافظ از منظر شناختی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته، طرح‌واره‌های جدید از آن استخراج شد. شاعر با توانایی خود از این قابلیت زبان فارسی استفاده کرده و علاوه بر سه طرح‌وارة حرکتی، قدرتی و حجمی - که سعید آن‌ها را معرفی کرده - برای رساندن مفهوم و مقصود خود از طرح واره‌های دیگری نیز بهره برده که عبارت‌اند از طرح‌وارة اعضای بدن، طرحوارة طبیعی، طرح‌وارة رنگ، طرح‌وارة زمان، طرح‌وارة لباس و طرح‌وارة مکان

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Schematic Structure in Hafiz Poetry

نویسندگان [English]

  • Arsalan Golfam
  • Maryam Aalaee
چکیده [English]

Hafiz poetry has always been a rich source for literary studies. Yet it still remain unexplored in numerous ways. The present paper examines the schematic structure of the sonnets of Hafiz, from a cognitive point of view. It uses the descriptive-analytical method. The results show that in Hafiz' s Divan, the schemata are not limited to Saeed' s categories, and are both qualitatively and quantitatively richer that what Saeed assumes. Moreover, the results demonstrate that in addition to path, force and containment schemata, other types of schemata exist in the Divan, ranging from body organs and clothing, to color, time and place.

اصل مقاله

به فایل پی دی اف مراجعه شود

مراجع

افراشی، آزیتا (1381). اندیشه‌هایی در معنی‌شناسی. تهران: فرهنگ کاوش.
امینی، رضا (1383). مقایسة رویکرد لیکاف جانسون و هالیدی به استعاره. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة زبان‌شناسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بورشه، ت. و دیگران (1377). زبان‌شناسی و ادبیات: تاریخچة چند اصطلاح. ترجمة کورش صفوی. تهران: هرمس.
جرجانی، عبدالقاهر (1374). اسرارالبلاغه. ترجمة جلیل تجلیل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خرمشاهی، بهاءالدین (1380). حافظ‌نامه. تهران: علمی فرهنگی.
دبیرمقدم، محمد (1383). زبان‌شناسی نظری. تهران: سمت.
صفوی، کورش (1379). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزة هنری، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
ــــــــــــــــ (1382).«بحثی دربارة طرح‌واره‌های تصوری از دیدگاه معنی‌شناسی‌شناختی». نامة فرهنگستان. دورة 6/1382. 84-65.
عابدی‌مقدم، هدی (1382). طرح‌واره‌های تصویری در بررسی استعاره‌های زبان فارسی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
گلفام، ارسلان (1383). «اصول بنیادی زبان‌شناسی‌شناختی و مقایسۀ آن با رویکرد زبان‌شناسی زایشی». مجموعه مقالات ششمین کنفرانس زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
محمد قزوینی و قاسم غنی (1379). دیوان خواجه شمس‌الدین محمد شیرازی. تهران: انتشارات خانه فرهنگ و هنر گویا.
Allwood, J. & P. Gardenfors (1999). Cognitive Semantics. Amsterdam:John Benjamin,S B. V. Publication.
Culler, J. (2001). The Pursit of Signs. London: Routledge.
Edwards, Paul (1972). The Encyclopedia of philosophy. London: Macmilian.
Johnson, M. (1987). The Body in The Mind: The Bodily Basis of Reason and Imagination.Chicago:University ofChicago press.
Lakoff, G. (1980). Woman, Fire and Dangerous Things, What Categories Reveal about the Mind. Chicago:University ofChicago Press.
ــــــــــــــ (1988). Cognitive Semantics, in U.E.CO ectal (eds) Meaning and Mental Representations.Bloomington andIndiana Polis:IndianaUniversity Press.
ــــــــــــــــ & M. Johnson (1980). Metaphors We Live by. Chicago:University ofChicago Press.
Lee, David (2001).Cognitive Linguistics. NewYork:OxfordUniversity Press.
Louise, (2000) >.Ideas on Imagination<
http://www.Ensc.Sfi.Ca/ people/ grad/ brassard/ personal/ THESIS/node 63.html.
Saeed , J.(1996). Semantics. UK: BlackWell Publishers.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار