زبان و زبان‌شناسی

اختصارسازی در زبان فارسی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی

2 کارشناس ارشد زبان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

چکیده

این مقاله با بررسی انواع اختصار و اختصارسازی در زبان فارسیِ کنونی نگاهی تاریخی نیز به این فرایند واژه‌سازی دارد و با ارائة شواهدی نشان می‌دهد که علیرغم نظر برخی از صاحب­نظرانِ این حوزه، اختصارسازی در زبان فارسی قاعده‌مند و دارای قدمتی دیرینه است و حتی به دوران کتیبه‌نگاری برمی‌گردد. در این پژوهش، نگارندگان این بحث را برپایة اصول اقتصاد[1] و کم‌کوشی[2] گذاردهاند که زیف[3] در سال 1949 مطرح کرده بود. زیف و مارتینه (1962) در این مورد عنوان می‌کنند که اصل اقتصاد و کم‌کوشی در تمامی جوانب زندگیِ انسان، از حرکت و تولید گرفته تا سخن گفتن دیده می‌‌شود. رابطۀ فوق در زبان نیز وجود دارد و در همین راستا اصل اختصار بیان می‌شود که به­طوردقیق می توان گفت رابطة معکوس بین طول کلمه‌ها و فراوانی کاربرد آن­ها وجود دارد. پژوهش حاضر براساس پیکرة نوشتاری و گفتاری انجام گرفته و نمونه‌های ارائه شده از منابعی چون فرهنگ­ها، مقالات و آگهی‌ها گردآوری شده­اند. پس از بررسی حدود 400 واژة اختصاریِ فارسیِ گردآوری شده، 6 طبقة اصلی و حدود 50 طبقة فرعی شناسایی شده‌اند. مقالة حاضر با ذکر الگوهای ساختواژی اختصارات و با تایید نظریة زیف، نشان می‌دهد نیروی بازدارنده‌ای وجود دارد که توسط اصل اقتصادِ گوینده و شنونده اعمال می‌گردد.



1 economy principle.


2least effort principle.


3 G.K. Zipf.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Abbreviation in Modern Persian

نویسندگان [English]

  • Keivan Zahedi 1
  • Leila Sharifi 2

1

2

چکیده [English]

The present paper aims to investigate abbreviated forms and the process of abbreviation in Modern Persian; it also looks into the historical development of such word formation process. It will be demonstrated that abbreviation is rule- governed and dates back to Old Persian era. The analysis presented in the article is based on Zipf’s Law (1949) .Within this approach Zipf introduces the first theoretical model in order to explain the observations and find a mathematical formula for the corresponding function. Zipf and Martinet (1962) believed the Economy/Least Effort Principle(s) govern the behavior of words. The principles indicate the use of frugal means in order to achieve greatest impact in a specified period of time. Abbreviation will be claimed to follow the same principles; that is, there is a reverse correlation between the length of words and the frequency of their application. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Abbreviation
  • Economy Principle
  • Least Effort Principle

فایل پی دی اف را دریافت نمایید

اسلامی پناه(یزدی)، مهدی (1383)، تفسیر ادبی قرآن، تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
تفضلی، احمد (1376)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: انتشارات سخن.
---------- (1375)، زبان پهلوی-ادبیات ودستورآن، تهران: انتشارات معین.
جمعی از نویسندگان (1364)، تفیسر نمونه، تهران: انتشارات مروی.
شریفی، لیلا(1387)، بررسی فرایند اختصارسازی در زبان فارسی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشکدة زبانهای خارجی و ادبیات.
شقاقی، ویدا(1386)، مبانی صرف، تهران: سمت.
فامیان، علی(1370)، بررسی فرهنگ-گذر سرنام در انگلیسی و فارسی، مجموعه مقالات هفتمین همایش      زبان شناسی ایران، تهران:انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی- گروه اختصارات - (1378)، اصول و ضوابط و روشهای اختصارسازی، انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
کافی، علی (1370)، اختصارات و زبان فارسی، تهران:  نشردانش، سال یازدهم، شماره پنجم.
کرمی، علی (1384). «روشهای واژه‌گزینی». تهران: انتشارات رشد آموزش زبان و ادب فارسی.
لوکوک،پی یر (1386). کتیبه‌های هخامنشی. ترجمۀ نازیلا خلخالی. تهران: انتشارات فرزان روز.
مختاری معمار،حسین (1382). «مروری بر آغازه‌ها و اختصارات در زبان فارسی». تهران: انتشارات سخن سمت.
مصاحب، غلامحسین (1345). دایره المعارف فارسی. تهران: مؤسسۀ فرانکلین.
هراتی، معصومه (1385). بررسی سرواژه‌سازی در زبان فارسی. پایان نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور.
 
Aronoff M. and K.Fuderman (2005). What is Morphology?. University of New York. Srony Brook.
Bankole. A (2006). Dealing With Abbreviations In Translation. Nigeria: Lagos State.University Translation Journal.
Carston,R. (2005). A Note on Pragmatic principle of Least Effort.
 http://www.glottopedia.com
Evans, V. and M.Green (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh University Press.
Keith, B.(2006). Encyclopedia of language & linguistics. Elsevier.
Kreidler, C.W.(1979). Creating New words By Shortening. Journal of English Linguistics,No. 13.
Lopez Rua, P.(2002). On the Structure of Acronyms and Neighboring Categoies: A Prototype-based Account. English language.
---------------- (2004). Acronyms & Co : A typology of typologies. Estudios Inglesse La Univeridad Complutense. Vol 12.
Martinet, A. (1962). A Functional View of Language. Oxford: Clarendon Press.
Montgomery, C.(1990). Acronyms and abbreviations in library and Information work: a reference handbook of British usage. London: The Library Association.
Mester, R.A.(1990). Patterns of Truncation. Linguistic Inquiry.
Norton ,P.B.(1994).Encyclopedia Britannica, Vol 1.Chicago: Encyclopedia Britannica Inc.
Oppert, J.(1851). Les Inscriptions des Achéménides. Paris: text, translation, notes.
Paxton, J.(1986). Everymans Dictionary of Abbreviations. London: J.M. Dent .s.e.
Schindel, N.(2004). Sasanian Coinage.
 http://www.iranica.com
Thomas, R.C. and T.Crowey (1973). Acronyms and Initialisms Dictionary. Detroit, 4th ed.
Zipf ,G. (1949). Human Behavior And The Principle Of Least Effort, Boston: Addison Wesley.
زبان و زبان‌شناسی
دوره 5، شماره 9 - شماره پیاپی 9
خرداد 1388
صفحه 69-92