حروف اضافۀ دوگانه، توأمان و ترکیبات اضافی، در زبان‌های پهلوی‌ساسانی و پارسی میانۀ ترفانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

با خارج شدن زبان‌های ایرانی میانه از ساختار تصریفی زبان‌های ایرانی باستان، تغییراتی در آن‌ها روی داد تا عملکرد اجزای ازمیان‌رفته یا ضعیف‌شدۀ این زبان ها به نحوی توسط اجزایی دیگر جایگزین شود. از جملۀ این تغییرات تقویت نقش حروف اضافه در کنار شکل­گیری گونه­هایی جدید از آن‌ها بود. ساختارهای اضافی در دورۀ میانه شامل گروهی اند که مستقیماً از دوران باستان به میانه رسیدند و نیز مجموعه ای دیگر که در دورۀ میانه و از ترکیب حروف اضافه با یکدیگر و یا با دیگر عناصر زبانی، مانند اسم، صفت، قید و یا حروف ربط شکل گرفتند. به این طریق، در این دوره تعیین نقش مقولۀ نام در جمله، که پیشتر بر بنیاد تغییر حالت‌های صرفی قرار داشت، تاحدزیادی توسط این حروف مشخص شد. بررسی گونه­های مختلف این ساخت ها در کتیبه های پهلوی ساسانی، کتاب های پهلوی زرتشتی و پارسی میانۀ ترفانی موضوع این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Double Prepositions, Circumpositions and Compound Prepositions in the Sassanian Pahlavi and Manichaean Middle Persian

نویسنده [English]

  • Azhideh Moqaddam
چکیده [English]

Transition of ancient Iranian languages from the inflectional to non-inflectional phase caused drastic changes in the structure of the Middle Iranian languages. To substitute the degeneration of nominal declensions, pre-/postpositions turned to active components of language to determine the grammatical role of the categories involved. So, in the Middle ranian languages there appeared two groups of pre-/postpositional structures: one which had directly evolved from the ancient Iranian languages and another one, a new collection, formed by the joining together of original pre-/postpositions and other linguistic elements such, as substantives, adjectives, adverbs and conjunctions. These new forms supported the existing cases. This article deals with the structure of double prepositions, circumpositions and compound prepositions in the Sassanian inscriptions, Book Pahlavi and Manichaean Middle Persian.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Ancient Iranian
  • Circumpositions.Double prepositions
  • Prepositional compounds
  • Middle Iranian

اصل مقاله

فایل پی دی اف را دریافت نمایید

مراجع

باقری، مهری (1379). «واژه‌های گسسته در فارسی میانه». به کوشش علی‌اشرف صادقی. یادنامة دکتر         احمد تفضلی. تهران: کتابخانۀ ملی ایران، 94-91.
تفضلی، احمد (1364). مینوی خرد. چاپ سوم. تهران: توس..
ــــــــــــــ (1380). زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن. چاپ سوم. تهران: معین.
ــــــــــــــ (1380).  اسطورة زندگی زرتشت. چاپ چهارم. تهران: چشمه.
خطیب رهبر، خلیل (1367). دستور زبان فارسی، کتاب حروف اضافه و ربط مشتمل بر تعریف و تقسیم       و شرح اصطلاحات و معانی و کاربرد حروف اضافه. تهران: سعدی.
راستارگویوا، و.س. (1347). دستور زبان فارسی میانه. ترجمۀ ولی‌الله شادان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ماهیار نوابی، یحیی (1374). یادگار زریران، متن پهلوی با ترجمه فارسی و آوانویسی لاتین و سنجش آن با شاهنامه. تهران: اساطیر.
ــــــــــــــــــــ ، کیخسرو جاماسب اسا (1355). دستنویس م او 29، داستان گرشاسب، تهمورس       و جمشید گلشاه و متن‌های دیگر. شیراز: مؤسسۀ آسیایی دانشگاه پهلوی شیراز.
ــــــــــــــــــــ ، محمود طاووسی (1357). دست‌نویس ک 20، ک 20 ب ارداویراف‌نامه، بندهش و     جز آن. گنجینة دست‌نوشته‌های پهلوی و پژوهش‌های ایرانی 48. شیراز: مؤسسۀ آسیایی     دانشگاه پهلوی شیراز.
مزداپور، کتایون (1378)، (بررسی دست‌نویس م.او29)، داستان گرشاسب، تهمورس و جمشید گلشاه و         متن‌های دیگر، آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی. تهران: آگاه.
مقدم، آژیده (1384). «ساختمان حروف اضافۀ منفرد در زبان‌های پهلوی ساسانی و پارسی میانۀ       ترفانی». زبان‌های ایرانی. ج 1. ش 1. 66-96.
میرفخرایی، مهشید (1367)، روایت پهلوی، متنی به زبان فارسی میانه (پهلوی ساسانی). تهران: مؤسسۀ        مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 
Andreas F.C.-Barr, Kaj (1933), "Bruchstücke Einer Pehlevie-Übersetzung der Psalmen,
              mit 11 Tafeln". Sb. d. Preussischen Akad. d. Wissenschaften. 
Back, M. (1978). Die Sassanidischen Staatinschriften. Acta Iranica 18.
Bartholomae Ch. (1906), Zum Altiranischen Wörterbuch. Strassburg.
Blochet, E. (1905). Etudes De Grammaire Pehlevie. Paris: Librarie Orientale Et     Américaine.
Boyce, M. (1975). A Reader In Manichaean Middle Persian and Parthian. Acta Iranica 9. Leiden: E.J.Brill.
ــــــــــ (1977). A Word List Of Manichaean Middle Persian and Parthian. Acta Iranica  9a. Leiden: E.J.Brill.
Brandenstein, W. & M.Mayrhofer (1964). Handbuch des Altpersischen.  Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Brunner, Ch. (1977). A Syntax of Western Middle Iranian. Delmar-New York: Caravan      Books.
Dhabhar, E.B.N.(ed.) (1913). The Pahlavi RiWAyAt Accompanying the DAdistAn  IDInIk. Bombay: Trustees of the Parsee Panchayat Funds and Properties.
Dresden, M.J. (1966). Denkart, A Pahlavi Text. Facsimile edition of the manuscript B of   the K. R. Cama Oriental Institute Bombay. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Frye, R.N. (1949). “The Middle Persian Inscription at Sar Mashhad”. HTR, vol. XLII/I,    69-70.
ـــــــــ. (1965). “The Middle Persian Inscription of Kartir at Naqsh-i Rajab”. IIJ. Vol.VIII/3, 211-225.
ــــــــ . and P.O.Skjaervo (1992). “The Middle Persian Inscription from Meshkinshahr”. BAI. Studies in honor of Vladimir A. Livshits. Vol. 10, 53-61.
Gignoux, Ph. (1968). “L’Inscription de Kartir a Sar Mashhad”. JA, Tome 256, 387- 418.
ـــــــــــــ (1971). “La Construction de OrOn en Pehlevie”. Studia Iranica., Tome I /1,   15- 23.
ــــــــــــ (1972). Glossaire des Inscription Pehlevi et Parthes, CII. Supplementary          Series, Vol. I, London: Lund Humphries.
 ـــــــ­­ــــ(1984). Le Livre D’ArdA VIrAz, Translittération,Transcription Et Traduction     Du Texte Pehlevi. Paris.
ـــــــ­ــــ (1986). “La Postposition abar en Moyen Perse”. Studia Grammatica Iranica,     Festschrift für Helmut Humbach. München: 103-113.
ــــــــــــ (1991). Les Quatre Inscriptions Du Mage KirdIr, Textes et Concordances,       Studia Iranica-Cahier 9, Paris: L’Association Pour L’Avancement Des Etudes           Iraniennes.
 Gignoux Ph.-Tafazzoli A. (1993), Anthologie De Zadspram. Studia Iranica, cahier 13. 
             Paris.
Henning, W. (1933-34). “Das Verbum des Mitteliranischen der Turfanfragmente”. Zeitscrift für Indologie und Iranistik 9, 158-253.
ــــــــــــــ (1939). “The Great Inscription of SApUr I”, BSOS 9, 823-49.
ـــــــــــــــ (1954). “Note on the Great Inscription of SApUr I”, Professor Jackson       Memorial Volume, Bombay: K.R.Cama Oriental Institute, 40-54.
ـــــــــــــــ (1958). “Mitteliranisch”. In Handbuch Der Orientalistik. Erste Abteilung,   Vierter Band, Erste Abschnitt, Linguistik. Leiden-Köln: E.J.Brill, 20-130.
Herzfeld, E. (1924). Paikuli. Monument and Inscription of the Early History of the 
            Sassanian Empire. Berlin.
Huyse Ph. (1998). Die dreisprachige Inschrift Sapuhrs I an der Ka<ba-i ZarduSt (SKZ) I   / II. Corpus Inscriptionum Iranicarum. Part III: Pahlavi Inscriptions, vol. I: Royal         Inscriptions, with their Parthian and Greek Versions, Texts I, SOAS. London.
Jamasp-Asana, J.D.M. (ed.) (1897). Pahlavi Texts, Transcription, Translation. Bombay.
Kent, R.G. (1953). Old Persian Grammar, Texts, Lexicon (sec. ed.). New Haven: Ameri   an Oriental Society.
Lazard, G. (1975). “Le Preverbe Moyen-Perse bE/ba”. Acta Iranica 5. Leiden: E.J.Brill,    1-13.
ـــــــــــ (1986). “Les Prepositions pad et bE (O) en Persan et en Pehlevi”. Studia            Grammatica Iranica, Festschrift fur Helmut Humbach /R. Kitzinger, München,      245-255. Also in La Formation de La Lange Persane, 1995. Paris: Peters, 149           156.
MacKenzie, D.N. (1971). A Concise Pahlavi Dictionary, London: Oxford University        Press.
ــــــــــــــــــــ (1978). “Shapur’s Shooting”, BSOS XLI, 500-511.
ــــــــــــــــــــ (1990). “When is a postposition not a postposition”. Proceedings of the            First European Conference of Iranian Studies, Part 2, Middle and New Studies.       Rome: 487-495.
Nyberg, H.S. (1964). A Manual of Pahlavi, Part I: Texts. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
ـــــــــــــ (1974). A Manual of Pahlavi, Part II: Glossary. Wissbaden: Otto         Harrassowitz.
Salemann, C. (1930). A Middle Persian Grammar. Bombay: British India Press,     Mazgaon.
ــــــــــــــ (1974). “Mittelpersisch”. In Grundriss der Iranischen Philologie. Ed.            W.Geiger & E.Kuhn. Strassburg: Karl J. Trübner, 249-332
Skjaervo, P.O. (1997). “On The Middle Persian Imperfect”, In Syntax des Langues Indo  iraniennes anciennes. E.Pirrat (ed.): Colloque International. Sitges, Barcelona, 4-5            mai 1993. Aula Orientalis Supplemeta 6: Editorial AUSA, 161-188.
Sprengling, M. (1953). Third Century Iran. Sapor and Kartir. Chicago: Oriental Institute.
Sundermann, W. (1989). “Mittelpersisch”. In Compendium Linguarum Iranicarum.           Rüdiger Schmitt (ed.). Wiesbaden: Reichert, 138-164.
Tafazzoli, A. (1972). “Andarz i WehzAd Farrox-PErOz. containing a Pahlavi poem in       praise of wisdom”. Studia Iranica 1.2, 207-217.
Utas, B. (1975). “On The Composition Of The AyyAdgAr  I  ZarErAn”. Acta Iranica 5.   Leiden: E.J.Brill, 399-418.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار