نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• محمد راسخ مهند

چکیده

در بحث بین جهت بنیادی و غیربنیادی، بسیاری از محققین ساخت‌هایی را دارای جهت غیربنیادی می‌دانند که در شکل فعل تغییراتی ایجاد شود. مثلاً در زبان فارسی ساخت مجهول و ساخت سببی چنین ویژگی‌ای دارند و نشانه‌هایی برای نشان دادن فعل مجهول و فعل سببی در این زبان به‌کار می‌رود. اما از دید نقشگرایی، هر ساختی، تعریفی نقشی دارد و ممکن است این تعریف نقشی با راهکارهای متفاوت در زبان‌های مختلف اعمال شود. حال ممکن است یکی از این راهکارها تغییر در صورت فعل نیز باشد. اما راهکارهای دیگری نیز برای هر ساخت وجود دارد. در این مقاله با تعریف نقشی از دو ساخت جهت غیربنیادی، یعنی ساخت ضد مجهول و ساخت الحاقی، سعی کردیم نشان دهیم راهکارهای زبان فارسی برای نشان دادن این دو ساخت کدام است. در ساخت ضدمجهول کنش‌پذیر تنزل کرده و از حیث برجستگی پایین‌تر می‌رود و در ساخت الحاقی مشارک غیرمرکزی برجسته‌تر شده و به مفعول بدل می‌شود و در عین حال کنش‌گر از حیث برجستگی تنزل می‌یابد. با این نگاه نقشی، دلایل وجود این ساخت‌ها در زبان فارسی و ارتباط رده‌شناختی آن با زبان-های دیگر بررسی می شود.

کلیدواژه‌ها

• جهت
• جهت غیربنیادی
• ضدمجهول
• الحاقی
• برجستگی

عنوان مقاله [English]

Antipassives and applicatives in Persian

چکیده [English]

In the discussion between basic and non-basic voices, many researchers consider verb change as the main factor in non-basic voices. For instance, in Persian, both the passive voice and causative constructions exhibit such characteristics, utilizing markers to indicate passive and causative verbs. However, from a functional-typological perspective, every construction is defined based on function(s) it plays. The same construction may have various strategies across different languages. One of these strategies could involve changes in the form of the verb, but other strategies also exist for each construction. This paper aims to define the functions of two non-basic constructions: the anti-passive construction and the applicative construction. In the anti-passive construction, the patient role is downgraded and becomes less prominent, while in the applicative construction, the oblique participant becomes more prominent and becomes object, concurrently causing a downgrade in the prominence of the agent. We attempt to demonstrate which strategies Persian employs to represent these two constructions. Through this functional analysis, we will examine the reasons for the existence of these constructions in Persian and their typological relationship with other languages.

کلیدواژه‌ها [English]

• voice
• non-basic voice
• anti-passive
• applicative
• saliency