نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• محمدامین ناصح

چکیده

هدف این مقاله، بررسی 100 واژة گویشی خراسان بزرگ در سروده‌های 30 شاعر کهن فارسی است تا نشان دهد استفاده از آن‌ها تا امروز در گویش مردم مناطق شرق ایران و غرب افغانستان جاری است، اما در فارسی معیار قابل جست‌وجو نبوده است. اطلاع از این واژه‌ها در گویش‌های خراسانی، موضوع درک برخی از اشعار کهن فارسی را مرتفع می‌سازد. زبان فارسی در بخش‌های وسیعی از نواحی مرکزی و جنوبی خراسان به‌ دلیل دوری از مرکز و یا واقع‌شدن در جوار بیابان لوت، کم‌تر دچار آمیختگی با دیگر زبان‌ها شده است و عموماً واژه‌های فارسی اصیل خود را حفظ نموده است و از گونۀ معیار، کم‌تر تأثیر پذیرفته‌اند. از سوی دیگر، گویش-های متنوعی از زبان فارسی در سرزمین افغانستان جاری است که از آن جمله می‌توان به هروی، کابلی، تاجیکی و هزارگی اشاره نمود. علی‌رغم جدایی مناطق غربی افغانستان از سرزمین خراسان در حدود یک قرن و نیم پیش، اشتراکات زبانی و گویشی زیادی در کلام مردم دو سوی مرز مشهود است. نقشة گویشی که در آن مرزهای گویش‌های فارسی شرق ایران و غرب افغانستان مشخص شده باشد، در اختیار نیست و لذا پژوهشگر برای این بررسی واژگانی به گویش‌های فارسی رایج در افغانستان نیز نظر داشته و در این باره از دانش گویشی دانشجویان افغانستانی ساکن در دانشگاه بیرجند بهره برده است. پژوهنده واژه‌های مورد نظر را در پیکرة واژگانی گردآمده در حاشیة یک تحقیق میدانی در زمینۀ بررسی تطبیقی گویش‌های مرز شرقی ایران جست‌وجو نمود که ذیلاً 100 واژة منتخب را با معنای آن به همراه شاهد مثال مربوط و نیز اشاره به محل کاربرد فعلی آن در شهرهای خراسان بزرگ به‌ ترتیب الفبای فارسی مدخل نموده است.

کلیدواژه‌ها

• "اشعار کهن فارسی"
• "بررسی واژگانی"
• "گویش های فارسی خراسان"
• "گویش های فارسی افغانستان"

عنوان مقاله [English]

Evidence of 100 Khorasani dialect words in the poems of 30 ancient Persian poets

چکیده [English]

The purpose of this article is to examine 100 Khorasani dialect words in the poems of 30 ancient Persian poets to show that their use is still current in the dialect of the people of eastern Iran and western Afghanistan, but it has not been searchable in standard Persian. Being aware of these words in Khorasani dialects solves the issue of understanding some ancient Persian poems. Farsi language in large parts of the central and southern regions of Khorasan due to its distance from the center or being located next to the Lut desert, has less mixed with other languages and has generally preserved its original Persian words. On the other hand, there are various dialects of Persian language in the territory of Afghanistan, among which we can mention Herati, Kabuli, Tajik and Hazargi. Despite the separation of the western regions of Afghanistan from the land of Khorasan about a century and a half ago, many linguistic and dialectal similarities are evident in the words of the people on both sides of the border. There is no dialect map in which the borders of the Farsi dialects of eastern Iran and western Afghanistan are marked. Therefore, for this lexical review, the researcher has considered the common Persian dialects in Afghanistan, and in this regard, he has benefited from the dialectical knowledge of Afghan students living in Birjand University. The researcher searched for the required words in the lexical corpus collected in a field research titled comparative study of the dialects of the eastern border of Iran. In this research, he has entered 100 selected words along with their meaning and related examples as well as their current usage in the cities of Khorasan in Persian alphabetical order.

کلیدواژه‌ها [English]

• "Old Persian poems"
• "study of dialect words"
• "Persian dialects of Khorasan"
• "Persian dialects of Afghanistan"