نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• بهروز محمودی بختیاری ¹
• معصومه مهرابی ²

¹ عضو هیات علمی دانشگاه تهران

² عضو هیات علمی دانشگاه آیت الله بروجردی

چکیده

از میان سرگرمی‌های پنج‌گانۀ موجود در فرهنگ بشری (سرگرمی‌های زبانی، تصویری، منطقی، عددی و بازی کردنی) جدول کلمات متقاطع موقعیتی ویژه دارد، چرا که هم تفریحی جهانی است و هم منطقه‌ای. وجه جهانی این سرگرمی را می‌توان با نگاهی به مطبوعات جهان دریافت؛ تقریباً روزنامۀ پرفروش و کثیرالانتشاری در جهان وجود ندارد که فاقد جدول باشد. وجه منطقه‌ای این سرگرمی نیز به این اعتبار قابل طرح است که بر مبنای زبان‌های خاص و بازی با امکانات زبانی به طور عام شکل گرفته‌ است و از این رو، بر اساس الگوهای زبانی و فرهنگی طراحان و حل‌کنندگانش تعریف می‌شود. پرسش این مقاله چگونگی تعریف لغات مختلف در جدول‌های کلمات متقاطع فارسی و الگوهای خاص این تعریف‌هاست تا از این رهگذر به الگویی دست یابد که در این مقاله از آن تحت عنوان «معنی‌شناسی جدول کلمات متقاطع» یاد می‌شود. جامعۀ آماری مشتمل است بر جدول‌های کلمات متقاطع که در یک دورۀ یک ماهه از روزنامۀ ایران استخراج شده‌اند. چارچوب نظریِ معنی‌شناسی واژگانی ساخت‌گرا برای تحلیل داده‌ها به کار گرفته شده است تا با طبقه‌بندی شیوه‌های معنی‌کردن واژه‌ها الگوی توضیح‌نویسی برای مداخل جدول‌های فارسی معرفی و دسته‌بندی شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که عواملی چون هم‌نویسگی و ویژگی‌های نگارشی زبان فارسی در طراحی این جدول‌ها از نقشی اساسی و تعیین‌کننده برخوردارند. همچنین، تعریف‌های مبتنی بر باورهای اجتماعی، باهم‌آیی‌ها، ارائۀ بخشی از کلمه، واژه‌های غیرفارسی، نام‌آواها، صورت‌های فارسی گفتاری، بخشی از اصطلاح، ضرب‌المثل یا فعل و نیز، واژه‌های کودکانه هم می‌توانند در عرصۀ «معنی‌شناسی جدولی» حضور داشته باشند. افزون بر موارد پیش‌گفته، شیوه‌های ابتکاری معنی‌کردن واژه‌ها در کنار شوخی‌های زبانی و بازی‌های نوشتاری در ترتیب و توالی حروف در جدول، از دیگر مواردی هستند که در این پژوهش بررسی شده است به گونه‌ای که تفاوت‌های سبکی در تعریف مدخل‌های واژگانی فرهنگ لغات و خانه‌های جدول کلمات متقاطع مشخص شده است. دستاورد این تحقیق شفاف‌سازی طرح الگوی سامان‌دهی جدول‌های عادی و ویژه در فارسی دست‌کم بر مبنای پیکرۀ تحقیق است که می‌تواند تلویحاتی کاربردی برای آموزش زبان فارسی نیز در بر داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

• جدول کلمات متقاطع
• معنی‌شناسی
• بازی‌های زبانی
• روابط معنایی
• ساخت‌گرایی

عنوان مقاله [English]

Semantics of Persian Cross Word Puzzles: Review of Patterns of Lexical Definitions from a Structural Lexical Semantics Perspective

نویسندگان [English]

• Behrooz Mahmoodi-Bakhtiari ¹
• Masoomeh Mehrabi ²

¹ Faculty Member, University of Tehran

² Faculty Member, Ayatollah Borujerdi University

چکیده [English]

Cross word puzzles have gained special status among the amusements (linguistics, pictorial, logical, numerical, game ones) for being a universal and local amusement at the simultaneously. They are universal because there cannot be found any daily newspapers without them. As for their local character, they are designed and framed based on the specific characteristics of the native/ local languages and cultural patterns within which they are framed. The question of the present paper is what is the dominant pattern of lexical definition in these puzzles which guides us to the semantics of Persian cross word puzzles? The corpus of this study has been formed by gathering data from of Persian cross word puzzles used in Iran newspaper during one month. Structural lexical semantics approach has been used here to classify definitional categories. As for the results, they show that some factors like homography play important roles in the design of such puzzles, besides definitions based on socio-cultural and cognitive encyclopedic knowledge, collocations, onomatopoeias, colloquials, parts of idioms or proverbs, and nursery/ child-like wordings which are used there. Innovative ways of defining words like using language jokes or writing games have been spotted. These specific features show stylistic differences in designing cross word puzzles and lexical definitions of dictionaries. The findings of such a research is a step to the clarification of patterns through which general and specific cross word puzzles are designed. The present paper has some implications for the teaching of Persian using cross word puzzles.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cross word puzzles
• Semantics
• Language games
• Lexical relations
• Structuralism