نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا طوسی نصرآبادی ¹
• مائده السادات میرطلایی ²

¹ دانشگاه پیام نور

² دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

بئشلیک‌ها اشعار ده هجایی هستند و به این دلیل بئشلیک نامیده می‌شوند که در آنها هر مصراع شامل ده هجاست که به دو بخش پنج هجایی تقسیم می‌شود و هر بند از چهار مصراع تشکیل شده است. در این پژوهش، با استفاده از دیدگاه لازار در بررسی اشعار پارتی (1985 و 2007) و دیدگاه طبیب‌زاده و میرطلایی (1392) از اشعار فارسی و فهلویات مبنی بر وجود یک یا چند هجای سبک و یک هجای سنگین در هر پایه، به بررسی وزن در بئشلیک‌های ابوالقاسم نباتی می‌پردازیم. لازار، وزن اشعار پارتی را براساس تکرار ضرب‌آواهایی می‌داند که با کمیت هجا در ارتباط‌اند و بر تکیۀ کلمات منطبق نیستند اما همواره برروی هجای آخر هر پایه قرار می‌گیرند. در این پژوهش، با بررسی و تحلیل 50 مصراعِ 500 هجایی، در پی پاسخ‌گویی به سه فرضیه هستیم. فرضیۀ اول اینکه هجاهایی که در هر پایه تکیه وزنی یا ایکتوس می‌گیرند، هجاهای سنگین هستند. فرضیۀ دوم اینکه در صورتی که این هجاها سنگین نباشند، در پایان واژه قرار دارند و درنتیجه، تکیۀ واژگانی می‌گیرند. فرضیۀ سوم به محل مکث شطر مربوط می‌شود، به این معنا که محل مکث در بئشلیک‌ها مانند اشعار عامیانۀ فارسی از نوع قطع است، یعنی الزاماً در پایان واژه قرار نمی‌گیرد، بلکه در وسط واژه هم ظاهر می‌شود. پس از تحلیل آماری بئشلیک‌ها به این نتیجه رسیدیم که95.5درصد از هجاهایی که تکیۀ وزنی گرفتند دارای هجای سنگین و 4.5 درصد باقی‌مانده دارای هجای سبک پایان واژه هستند. هم‌چنین در مجموعِ 50 مصراع متشکل از 100 شطر، 56درصد مکث‌ها از نوع قطع است و در وسط واژه هم ممکن است ظاهر شود. بنابراین، هر سه فرضیۀ درنظرگرفته‌شده صحیح هستند.

کلیدواژه‌ها

• وزن شعر
• شعر عامیانۀ ترکی
• بئشلیک
• هجای سبک
• هجای سنگین
• مکث

عنوان مقاله [English]

Metrics in Azerbaijani Turkish Beshliks

نویسندگان [English]

• Mohammadreza Tusi nasrabadi ¹
• Maede Mirtalaei ²

¹ Payame Noor University

² Bu-Ali Sina University

چکیده [English]

Beshliks are ten-syllable verses and are called so because every hemistich contains ten syllables which is divided into two five-syllable parts and each stanza contains four hemistiches. The metrics of Abolghasem Nabati were analyzed based on the studies of Lazard (1985, 2007) which asserts that there are one or more light syllables and one heavy syllable in every foot,. In investigating Parthian folk poetries, Lazard refers to ictuses which are related to syllable quantity and are not located on word stresses but are always located on the last syllable of the foot. Fifty hemistiches of Turkish folk verses were analyzed considering these three hypothesis: first, the ictic syllable is a heavy syllable; second, if the ictus is not a heavy syllable, it is the final syllable of the word and therefore takes lexical stress; third, as in Turkish folk poetries, the pause takes place in the middle of the word as well as at the end of the word. The results showed that 95.5% of the syllables which took the ictus place were heavy syllables and the rest (4.5%) were light syllable at the end of the words. Also, 56% of the pauses were located in the middle of the words.

کلیدواژه‌ها [English]

• meter
• Turkish folk poetry
• Beshlik
• light syllable
• heavy syllables