زبان و زبان‌شناسی

بررسی ساختار صرفی جای‌نام‌های استان همدان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی

چکیده

جای‌نام‌ها مجموعه‌ای از واژگان هستند که از روزگارانِ گذشته برجا مانده‌اند. در این مقاله ضمن تعریفِ جای‌نام‌شناسی و انواع جای‌نام‌ها از دید زبان‌شناسی، به ارائۀ روشی زبان‌شناختی برای تحلیل ساختار واژگان و دسته‌بندی جای‌نام‌ها پرداخته شده است. یکی از قدم‌های بنیادین برای بررسی درزمانی و هم‌زمانیِ جای‌نام‌ها، بررسی آن‌‌ها از دیدگاه صرفی است. از آنجا که جای‌نام‌ها، به‌عنوان مقولات زبانی، درطول‌زمان در معرض انواع تحولات زبان‌شناختی قرار دارند، در این بررسی ساخت صرفی جای­نام­ها در استان همدان مورد توجه قرار گرفته است. براین‌اساس، با کمک روش‌های زبان‌شناسی تاریخی بر روی جای‌نام‌های استان همدان، بررسی صرفی انجام گرفته است و برای هریک از وندهایی که در ساخت جای‌نام‌ها دخالت دارند، کارکرد جدیدی در جای‌نام‌سازی پیشنهاد شده، که تاکنون مطرح نبوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Morphological survey of Hamedan's Toponyms

نویسنده [English]

  • Mohammad Mahdi Ahadian

چکیده [English]

Toponymy is the study of place-names, based on etymological, historical and geographical information. This research tries to have a derivational morphology survey on toponyms of Hamedan province. The main discussion proposes a true method to analyze toponyms based on derivational morphology and historical linguistics point of view. This paper gives many applied affixes supported by clear examples. Since toponyms have been subjected to many linguistic changes throughout the history, this paper focuses on the syntactic structure analysis. There is also a new function proposed for the affixes which are found in the toponyms studied in this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Toponym
  • morphology
  • derivational morphology
  • Persian affixes
  • etymology

فایل پی دی اف را دریافت نمایید.

آرلاتو، آنتونی. (1384). درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی. ترجمۀ یحیی مدرسی. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ## ابن‌رسته. (1365). الاعلاق النفیسه. تهران: چاپ امیرکبیر. ## ابوالقاسمی، محسن. (1383). دستور تاریخی زبان فارسی. چاپ چهارم، تهران: انتشارات سمت. ## احدیان، محمدمهدی. (1388). «بررسی ریشه‌شناختی دو جای‌نام در استان همدان (نهاوند و آدراپانا)». پژوهش زبان و ادبیات فارسی. شمارۀ پانزدهم، زمستان 1388، 174- 159. ## احدیان، محمدمهدی. و رحمان بختیاری. (1388). «درآمدی بر جای‌نام‌شناسی ایران». جستارهای ادبی ، شمارۀ 165، 199- 181. ## بختیاری، رحمان. (1389). «بررسی خاستگاه واج  /l/ در زبان فارسی». مجلۀ پژوهش‌های زبانی. شمارۀ 1، دورۀ 1، 44- 29. ## برهان، محمدحسین‌بن خلف تبریزی. (1342). برهان قاطع، 5جلد. باهتمام محمد معین. ویرایش دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر. ## پیگولوسکایا، ن. و. (1377). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان. ترجمۀ عنایت‌الله رضا، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی. ## حق‌شناس، علی‌محمد. (1375). «اشتقاق فعل و تصریف آن در فارسی». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. پاییز و زمستان 1375، شماره‌های 139و140. 66- 45. ## دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت نامه، 15جلد. تهران: دانشگاه تهران. ## رضایی باغ‌بیدی، حسن. (1385). راهنمای زبان پارتی. چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس. ## رفاهی ‌علمداری، فیروز. (1380). مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیم‌های ایران. چاپ اول. تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور. ## صادقی، علی‌اشرف. (1385). «تحول صامت «ق» عربی در زبان فارسی». مجلۀ زبان‌شناسی. سال بیست‌ویکم، شمارۀ اول و دوم، 32- 3. ## عبدلی‌فرد، فریدون. (1383). چاپارخانه‌ها و راه‌های چاپاری در ایران. تهران: انتشارات هیرمند. ## فرهنگ دِه‌های ایران. (1368). استان همدان. تهران: انتشارات وزارت جهاد سازندگی. ## قریب، بدرالزّمان. (1383). فرهنگ سغدی. چاپ دوم، تهران: انتشارات فرهنگان. ## قزوینی، زکریابن محمدبن محمود. (1371). آثار البلاد و اخبار العباد، جلد2. ترجمۀ محمد مرادبن عبدالرحمان. تصحیح محمد شاهمرادی. تهران: دانشگاه تهران. ## کشانی، خسرو. (1371). اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز. چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ## کلباسی، ایران. (1387). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. چاپ سوم تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ## مکنزی، دیوید نیل. (1383). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. ترجمۀ مهشید میرفخرایی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ## منصوری، یدالله. (1384). بررسی ریشه‌شناختی فعل‌های زبان پهلوی. چاپ اول، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ## موسویان، سیدحسین. (1388). سیر تحول پسوند از باستان تا امروز. چاپ اول، تهران: سبزان. ## نغزگوی کهن، مهرداد. (1384). « اهمیت یافته‌های لهجه‌شناسی در مطالعات تاریخی».  زبان و زبان‌شناسی، شماره 1، 128- 115. ## هاجری، ضیاءالدین. (1377). فرهنگ وندهای زبان فارسی. چاپ اول، تهران: انتشارات آوای نور. ## یاقوت. (1380). معجم البلدان. شهاب‌الدین ابی عبدالله. ترجمۀ علینقی منزوی. جلد2. چاپ اول، تهران: میراث فرهنگی کشور. ## Bartholomae, Christian. (1961). Altiranisches Wörterbuch. Berlin. ## Eilers, Wilhelm. (1982). Geographische Namenbung in und um Iran. München. ## Kent, Roland. (1953). Old Persian. New Haven: American Oriental Society. ## Лурье П Борисович. (2004). Историко- лингвиcтичеcкий aнaлиз coгдийскoй тoпoнимии, Санкт-Петербург. [Lurye, P. B. (2004). Istoriko-lingvisticheski analiz sogdiskoi toponimii. Saint Petersburg.]. ## Siddiqi, A. (1919). Studien über die Persischen Fremdwörter im klassichen Arabisch. Göttingen. ##
 
زبان و زبان‌شناسی
دوره 6، شماره 12 - شماره پیاپی 12
دی 1389
صفحه 129-148