نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

• امید طبیب زاده

چکیده

در این مقاله تفاوت‌های رده‌شناختیِ جایگاه تکیۀ کلمه را در دو زبان فارسی معیار گفتاری و عربی معیار جدید بررسی می‌کنیم. در اینجا ابتدا براساس مطالعات رده‌شناختی نشان می‌دهیم که هر دو زبان فارسی و عربی جزو زبان‌هایی هستند که محل تکیۀ کلمه در آنها براساس ملاحظات واجی قابل پیش‌بینی است. این زبان‌ها درمقابلِ زبان‌هایی چون انگلیسی و روسی قرار دارند که محل تکیۀ کلمه‌اشان صرفاً براساس ملاحظات واجی قابل پیش‌بینی نیست و برای تعیین محل تکیه در آنها علاوه بر اطلاعات واجی به اطلاعات صرفی و واژگانی و تاریخی نیز نیاز است. سپس بحث می‌کنیم که در زبان‌هایی که جایگاهِ تکیۀ کلمه در آنها قابلِ پیش‌بینی است، تکیه نمی‌تواند تقابل‌دهنده باشد، یعنی در این زبان‌ها صرفاً با تغییر محل تکیه در کلمه، معنای کلمه تغییر نمی‌کند و جفت‌های کمینۀ تکیه‌ای پدید نمی‌آید؛ در این معنا تکیۀ کلمه هم در فارسی و هم در عربی غیر تقابل‌دهنده است. آنگاه نشان می‌دهیم که گرچه هر دو زبان فارسی و عربی دارای تکیۀ کلمۀ قابل پیش‌بینی و غیر تقابلی هستند، تفاوت عظیمی بینشان وجود دارد و آن این‌که محل هجای تکیه‌بر در فارسی گفتاری همواره روی هجای پایانی کلمه است و وزن هجاهای کلمه هیچ تأثیری بر محل تکیه ندارد، اما محل هجای تکیه‌بر در کلمات عربی معیار جدید بسته به وزن هجاهای کلمه فرق می‌کند. دراین‌معنا زبان فارسی از حیث تکیۀ کلمه، زبانی غیر حساس‌به‌کمّیت با تکیۀ ثابت است، اما زبان عربی زبانی حساس‌به‌کمّیت با تکیۀ آزاد است. در این مقاله پس از معرفی ویژگی‌های رده‌شناختی فوق به بررسی و معرفی این ویژگی‌ها در دو زبان فارسی گفتاری و عربی معیار جدید می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

• رده‌شناسی تکیۀ کلمه
• تکیۀ کلمه در فارسی گفتاری
• تکیۀ کلمه در عربی معیار جدید

عنوان مقاله [English]

The Comparison of word stress in Persian and Arabic

چکیده [English]

In this article, we examine the typological differences in the position of the word stress in two languages of Standard Spoken Persian and Modern Standard Arabic. First, based on typological studies, we show that both Persian and Arabic are among the languages in which the stress position of a word can be predicted based on phonological considerations - in contrast to languages such as English and Russian, in which the stress position of a word cannot be predicted based solely on phonological considerations, and in order to determine the stress position, morphological, lexical, and historical information is also needed. We then argue that in languages where the position of the word stress is predictable, stress cannot be contrastive, meaning that in these languages, simply changing the stress position in a word does not change the meaning of the word and minimal stress pairs do not arise; in this sense, stress in a word is non-contrastive in both Persian and Arabic. We then show that although both Persian and Arabic languages have predictable and non-contrastive word stress, there is a huge difference between them, namely that the location of the stressed syllable in Persian is always on the final syllable of the word and the weight or quantity of the syllables of the word has no effect on the location of the stress, but the location of the stressed syllable in modern standard Arabic words varies depending on the weight or quantity of the syllables of the word. In this sense, Persian is a quantity-insensitive language with a fixed stress system, but Arabic is a quantity-sensitive language with a free stress system. In this article, after introducing the above-mentioned typological features, I examine and introduce these features in the two languages, of Standard Spoken Persian and Modern Standard Arabic

کلیدواژه‌ها [English]

• typology of word stress
• word stress in Standard Spoken Persian
• word stress in New Standard Arabic