انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
ساخت موضوعی ارجح در زبان فارسی
1
22
FA
محمد
راسخمهند
دانشگاه بوعلی سینا
علی اصغر
قادری
کارشناس ارشد زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا
alighaderi55@yahoo.com
پژوهش حاضر که بر اساس آرای نظری و روششناسیِ بهکاررفته در آثار دوبوآ (1980، 1987، 2003 و 2006) شکل گرفته، تلاشی است در جهت بررسی پدیدۀ نحویِ کنایی و ارتباط آن با الگوهای دستوری و جریان اطلاع در کلام. پرسشِ پژوهش این است که آیا زبان فارسی در کلام، الگوی نحویِ خاصی را ترجیح میدهد؟ با اشاره به مطالعات دوبوآ، فرض شده است که الگوی کلامیِ زبان فارسی، الگوی کنایی-مطلق است. پیکرۀ مورد بررسیِ این پژوهش، روایتهای کلامیِ گویشوران زبان فارسی پس از مشاهدۀ فیلم کوتاه «گلابی» است. در این پژوهش ابتدا ویژگیهای اصلیِ صرفی، نحوی و ساختِ اطلاعیِ گروههای اسمیِ آشکار در جایگاههای موضوعیِ فاعلِ بند متعدی(A)، مفعول بند متعدی(O) و فاعل بند لازم (S) را مورد بررسی آماری قرار داده و پس از اثبات وجود ساخت موضوعیِ ارجح در کلام فارسی، که در نتیجۀ گرایشها و تمایلاتِ گویشورانِ این زبان در نحوۀ بهکارگیریِ گروههای اسمیِ آشکار و حاوی اطلاع نو بهوجود میآید، به این نتیجه رسیدیم که این گرایشِ کلامی منجر به ایجاد الگوی ویژهای میگردد که خصوصیاتِ آن منطبق با خصوصیات ساختهای نحویِ کنایی در نظام حالت است. بهصورتی که گویشورانِ این زبان، به طور طبیعی، گروههای اسمیِ آشکار و حاوی اطلاع نو را بیشتر در جایگاههای فاعل بند لازم و مفعول بند متعدی بهکار میبرند و در مقابل، اطلاعات مفروض، یا دستکم قابل دسترس، را بهصورت تخفیفیافته در جایگاه فاعل بند متعدی جای میدهند. در ادامه دو گرایش کلامیِ دیگر، یعنی پیوستگیِ مبتدا و جانداریِ مبتدا و تأثیر آن بر الگوی حالتِ غالب در زبان فارسی، مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که الگوی حالتِ غالب در یک زبان تحت تأثیر و در نتیجۀ رقابت عوامل کلامیِ مختلف بهوجود میآید و علیرغم آنکه گرایش ساخت موضوعیِ ارجح در زبان فارسی یک الگوی کنایی در کلام را بهوجود میآورد، اما دو گرایش مورد مطالعۀ دیگر، نحو زبان فارسی را به استفاده از الگوی فاعلی– مفعولی هدایت میکنند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که خصوصیات بنیادینِ ساختهای کنایی در حوزۀ نحو زیر تأثیر گرایش کلامیِ ساخت موضوعیِ ارجح و ویژگیهای آن در حوزۀ کلام پدید آمدهاند.
ساخت موضوعیِ ارحج,الگوی کنایی,جانداری,پیوستگیِ مبتدا
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1757.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1757_81eb9d40b42af391b950030f09faeea6.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
حرکتِ پنداری در زبان فارسی: رویکردِ شناختی
23
36
FA
مریم
مسگرخویی
0000-0003-0091-3830
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
m.mesgar62@gmail.com
حرکت یکی از بنیادیترین تجربههای بشر است و انسان با شبیهسازیِ حرکت در ذهن، آن را به حوزههای دیگری، که بهواقع هیچگونه حرکتی در آنها وجود ندارد، تسری میدهد. این شبیهسازی و تعمیم در زبان نیز منعکس میشود و کاربرانِ زبان، عناصر و اجزای حرکتِ حقیقی را برای توصیف حرکتِ مجازی نیز بهکار میبرند. این مقاله بر نوع خاصی از حرکتِ مجازی، با عنوانِ حرکتِ پنداری، متمرکز است. حرکتِ پنداری به موقعیتهایی اطلاق میشود که در آنها وضعیت یک موجودیتِ ایستا، و به لحاظ مکانی ثابت، با فعل حرکتی توصیف میشود. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل حرکتِ پنداری بر پایة دادههای زبان فارسی است. برای این منظور پیکرهای متشکل از 1750 جمله را بر اساس معیارهایی که برای اجزای حرکتِ پنداری، از سوی پژوهشگرانِ شناختی، تعریف شده است، گردآوری و از بین آنها 42 جمله را، که ساختِ حرکتِ پنداری دارند، بررسی و تحلیل کردیم. نتایج بررسیها نشان میدهد که در زبان فارسی رخدادِ اجزای مختلفِ ساختِ حرکتِ پنداری، مانند پیکرنما و فعل حرکتی، تابع محدودیتهای معنایی و سبکی است. به این ترتیب که در فارسی اغلب از پیکرنماهایی که طول افقی دارند استفاده میشود. فعلهای حرکتیِ بهکاررفته در این ساختها نیز از نوع فعلهایی هستند که مسیر حرکت را واژگانی میکنند.
شبیهسازیِ ذهنی,حرکتپنداری,فعل حرکتی,پیکرنما,زمینهنما
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1759.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1759_129ef6afd04b369ee393aa435f842db7.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
تأثیر عوامل مهاجرتِ برونقومی و ازدواجِ بینقومی در میزان مخاطره یا ایمنیِ زبان ترکی آذربایجانی
37
54
FA
ناصر
نوری
دانشگاه آزاد اسلامی اهر
nasernoori58@yahoo.com
ایران کشوری چندقومی است و زبان ترکی آذربایجانی با جمعیت گویشور زیاد، یکی از مهمترین زبانها در کشور است. با این حال پژوهشِ جامعهشناختیِ جامعی، که وضعیت و موقعیت این زبان را بررسی کند، انجام نگرفته است. تحقیقاتِ انجامشده دربارۀ سایر زبانها و گویشهای ایران، از جمله بلوچی، مازندرانی، بختیاری، و گیلکی نشان میدهد که بیشتر آنها در معرض خطر زوال و انحطاط قرار دارند. با درنظرگرفتنِ چنین وضعیتی، به نظر میرسد که، علیرغم جمعیتِ گویشور زیاد، زبان ترکی آذربایجانی نیز شرایط مشابهی داشته باشد و زبان فارسی، زبان مسلط و با منزلتِ کشور، جایگاهِ فعلیِ زبانها و گویشهای ایران را بیش از پیش متزلزل خواهد کرد. برای تعیین صحت یا سقم چنین فرضیهای، پرسشنامههایی بین180 زن و مرد، که بهصورت تصادفی از مناطق مختلف سه شهر تبریز، اهر و مرند انتخاب شده بودند، جهت پاسخگویی به 44 سؤال برای بررسی تأثیر عوامل مهاجرتِ برونقومی (مهاجرت به مناطق فارسنشین) و ازدواجِ بینقومی، در میزان مخاطره یا ایمنیِ زبان ترکی آذربایجانی، توزیع گردید. تحلیل آماریِ دادههای پرسشنامهها حاکی از آن است که این عوامل تأثیر بسیار منفی در این زبان داشته و باعث قطع انتقالِ بیننسلیِ زبان-که مهمترین عامل و رمز بقای یک زبان محسوب میشود- در خانوادههای مهاجران میگردد.
ترکی آذربایجانی,فارسی,مهاجرتِ برونقومی,ازدواجِ بینقومی,مخاطرۀ زبان
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1760.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1760_1c2d5c5254d1de1d2c4557baaede3c8c.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
کارکرد کلامیِ تقابل واژگانی در زبان فارسی
55
74
FA
علی
رضاقلی فامیان
دانشگاه پیام نور
کارکرد کلامیِ تقابل واژگانی برای نخستینبار در قالب انگارۀ نظریِ جونز (2002) مورد بررسی قرار گرفت، و هفت طبقۀ اصلی شامل کمکی، همپایه، ممیز، انتقالی، منفی، تفضیلی، و اصطلاح معرفی گردید. نگارندۀ مقالۀ حاضر کوشیده است، با تکیه بر طبقهبندیِ مذکور، برای نخستینبار و بر پایۀ رهیافتی پیکره- بنیاد، نقش و کارکرد کلامیِ تقابل را در پیکرهای طبیعی از زبان فارسی ارزیابی کند. به این منظور 1000 جملۀ شامل جفتواژههای متقابل از 16 متن مکتوب فارسی استخراج شد و نوع کارکردِ کلامیِ جفتواژههای هر جمله تشخیص داده شد. یافتهها نشان میدهد که از میان چهار مقولۀ واژگانیِ صفت، اسم، فعل و قید، مقولۀ صفت فراوانیِ بیشتری در تشکیل جفتواژههای متقابل دارد. همچنین، دو جفتواژۀ «چپ-راست» و «بالا-پایین» پربسامدترین جفتواژههای متقابلند. از سوی دیگر، اطلاعات آماریِ مربوط به نقش کلامیِ تقابل حاکی از آن است که برخلاف سه زبان انگلیسی، سوئدی و ژاپنی، که کارکرد کمکی در آنها پربسامدترین کارکردِ کلامی بهشمار میآید، این جایگاه در زبان فارسی به کارکرد همپایه اختصاص دارد. فراوانیِ قابلملاحظۀ کارکرد اصطلاح در زبان فارسی نشان میدهد که یکی از کارکردهای کلامیِ تقابلِ واژگانی در زبان فارسی، ساخت اصطلاح و ضربالمثل است.
تقابل معنایی,کارکرد کلامی,صفت,زبان فارسی
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1761.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1761_4ce4b23a2e955c0e82a989591aa72ab1.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
مقایسۀ کنشهای گفتار در پیامکهای فارسیِ زنان و مردانِ جوان بر اساس طبقهبندیِ سرل
75
88
FA
سید محمد
حسینی معصوم
دانشگاه پیام نور
hosseinimasum@yahoo.com
فاطمه
خاوری
کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور
purtogras@yahoo.com
پیامک، بهعنوان یکی از جدیدترین و در عین حال پرکاربردترین ابزارهای ارتباطیِ امروز، بهسرعت در حال نفوذ در فرهنگ رسانهایِ جوامع مختلف است و تحلیلِ متنِ پیامکها، از دیدگاههای زبانی و کاربردشناختی، میتواند برخی زوایای پنهانِ هویت فرهنگیِ گروههای مختلف را برای پژوهشگران آشکار سازد. مقالۀ حاضر به تحلیل کنشهای گفتار، بر اساس دستهبندیِ سرل، در 400 پیامک فارسی در دو گروه مساوی از دانشجویانِ زن و مرد بین سنین 17 تا 27 سال میپردازد. نتایج نشان داد که هرچند ترتیبِ فراوانیِ انواع کنشهای گفتار در هر دو گروه تقریباً مشابه است، میزان کاربرد کنشهای گفتاری عاطفی، اظهاری و تعهدی در زنان بیشتر از مردان بوده است. در مقابل، مردان نیز از کنش ترغیبی بیشتر از زنان استفاده کردهاند. اهمیتِ یافتهها از این لحاظ است که کاربرد بالاترِ کنشهای عاطفی و تعهدی در زنان میتواند حاکی از نگرش ارزشمدار و اخلاقمحور ایشان در تعاملاتِ رسمیِ اجتماعی، از طریق ابزارهای رسانهای، نظیر پیامک، باشد. همچنین بسامد بالای کنش ترغیبی در پیامکهای مردان میتواند نشانگر نوعی عملگرایی و تبادل خواستهها و توصیهها و اوامر و نواهیِ مبتنی بر نیازهای کاریِ روزمره قلمداد شود. به دلیل ویژگیهای بافتیِ دادههای تحقیق، کنش اعلامی در پیامکها مشاهده نشد.
کنش گفتاری,سرل,پیامک,زنان,مردان,دانشجویان
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1762.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1762_bd58395dc932a83f9a12ad82856cb325.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
ریشههای لاتین در واژه های پزشکی و معادلهای برگزیده در زبان فارسی
89
100
FA
مریم
جمالی
کارشناس ارشد زبانشناسی، دانشگاه اصفهان
عادل
رفیعی
دانشگاه اصفهان
چکیده<br />در پژوهش حاضر به بررسی مهمترین ریشههای لاتین در اصطلاحات پزشکی و معادلهای برگزیدهشده برای این ریشهها در زبان فارسی پرداخته شده است. این پژوهش با توجه به اهمیت معادلگزینی برای اصطلاحات بیگانه در زبان فارسی، بهویژه اصطلاحات علمی و با توجه به فعالیتهای علمیِ مستمر فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این راستا، صورت گرفته است. از نتایج بهدستآمده در این پژوهش، اینگونه برمیآید که معادلگزینیِ اصطلاحات پزشکی، برخلاف تصور برخی متخصصان علم پزشکی، نهتنها غیرممکن نبوده، بلکه، با توجه به ظرفیتهای زبان فارسی، این معادلگزینیها میتواند بهصورت حسابشده و علمی صورت بگیرد. بیشک معادلگزینی علمی میتواند موجب پویاییِ نظام صرفیِ زبان فارسی گردد.<br /><br />
فرهنگستان زبان و ادب فارسی,برنامهریزی زبان,صرف,اصطلاحات پزشکی,ریشه
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1763.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1763_30126646b7998ea1b52d432fa60888d5.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
مقایسة پسوندها و پیشوندهای تصریفیِ فعل در کردیِ گورانی و فارسی معیار
101
120
FA
پارسا
بامشادی
0000-0002-4573-7810
دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی
parsa.bamshadi@gmail.com
جواد
بامشادی
کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی، دانشگاه پیام نور
j.bamshadi@gmail.com
در این پژوهش با تحلیل ساخت تصریفیِ بیشاز 200 فعل از کردیِ گورانی، به بررسی پسوندها و پیشوندهای تصریفیِ فعل در این گویش از زبان کردی و مقایسۀ آن با زبان فارسی معیار پرداخته میشود. این فعلها در زمرۀ رایجترین و پرکاربردترین فعلهای ساده در این گویش هستند. روش انجام این پژوهش از گونۀ توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است و ما یافتههای خود را در دو گروه پسوندها و پیشوندهای فعلی، دستهبندی کردهایم. پسوندها خود چهار دسته را در بر میگیرد: 1. شناسهها، 2. پسوندهای فعلیِ ستاکساز، 3. پسوندهای فعلیِ نمودساز و 4. پسوند التزامی. در دستهبندیِ ریزتر، پسوندهای ستاکساز شامل پسوندهای ستاک گذشته، حال ، مجهول و سببی هستند. پسوندهای نمودساز نیز خود به پسوندهای گذشتۀ کامل، گذشتۀ استمراری، گذشتۀ استمراری دور، گذشتۀ استمراری نقلی و حال کامل تقسیم میشوند. پیشوندهای فعلی هم چهار دستۀ: 1. نفی، 2. امر ، 3. نهی و 4. التزامی را شامل میشوند. یافتههای این پژوهش همچنین نشان میدهد که فعل در گویش گورانی دارای تصریف شمار، شخص، زمان، نمود، وجه و جهت است.
گویش کردی گورانی,پسوند فعلی,پیشوند فعلی,ساخت تصریفی فعل
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1764.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1764_531907898a90a078f36ac62eefce7e93.pdf
انجمن زبان شناسی ایران
زبان و زبانشناسی
23223847
10
19
2014
05
22
فرهنگ توصیفیِ آسیبشناسیِ گفتار و زبان (انگلیسی- فارسی)، رضا نیلیپور و دستیاران، ویراستار علمی: حیات عامری. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، 1392، 250 صفحه
123
128
FA
طلیعه
ظریفیان
دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی
دستیابی به زبانی مشترک، در عرصة علم، از اهدافی است که متولیان امر آموزش و پژوهش درپی آنند (یوسفی، 1383). آنها بر آنند تا خوانندگان و کاربرانِ متون علمی، بهدور از هرگونه ابهام، در درکِ مشترکی از مفاهیم سهیم، و با آگاهی بیشتری آنها را بهکار گیرند. واژهنامهها و فرهنگها از مهمترین منابعی هستند که میتوانند در امر تحقق این هدف، مؤثر واقع شوند (بیجنخان، 1391: 4- 1). فرهنگها با اهداف متفاوتی تولید میشوند (معین، 1353: 46) و یکی از انواع آنها، فرهنگ توصیفیِ تخصصی است که دربرگیرندة اصطلاحات فنی و تخصصی و متداول در یک یا چند حوزة مختلف اما مرتبط با هم است. هر فرهنگ، مخاطبانِ خاص خود را دارد و تدوین آن حاصل کار مشترک و نظاممند گروهی از متخصصان در حوزههای مربوطه است (ریچارد و دیگران، 1372: یادداشت مترجمان) مؤلفانِ فرهنگ توصیفی تلاش میکنند با بهکارگیریِ کمترین تعدادِ جمله یا عبارت، توصیفی بسنده و جامع برای هر اصطلاح بهدست دهند.
فرهنگ توصیفیِ آسیبشناسیِ گفتار و زبان (انگلیسی- فارسی),رضا نیلیپور و دستیاران
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1765.html
https://lsi-linguistics.ihcs.ac.ir/article_1765_406b75d1fefda5a7d6af6ab6f0e37641.pdf